Jonge arbeidsgehandicapte raakt uit beeld: geen werk, geen geld
Jongeren met een arbeidshandicap of een aandoening die nog wel kunnen werken 'zijn onzichtbaar geworden voor de overheid'. Dat zegt Jan-Jaap de Haan, directeur van Cedris, brancheorganisatie van sociale werkbedrijven. De jongeren moeten werken sinds de invoering, dit jaar, van de Participatiewet, maar vinden geen baan en krijgen veelal ook geen uitkering. "Dat baart ons grote zorgen", aldus De Haan.
Tot 1 januari kregen jonge arbeidsbeperkten op hun achttiende verjaardag een Wajong-uitkering. Degenen die konden werken, kregen begeleiding via een werkregeling. Sinds dit jaar is de Wajong er alleen nog voor jongeren die meer dan 80 procent zijn afgekeurd. Andere jonggehandicapten vallen onder de Participatiewet. Gemeenten moeten hen naar een betaalde baan begeleiden. "Maar dat lukt echt onvoldoende", zegt De Haan.
Vorig jaar stroomden zo'n 1500 jongeren per maand de Wajong in. Dat zijn er nu nog zo'n 200 per maand. Gemeenten zijn nog niet klaar om de duizenden 'nieuwe' jonge arbeidsgehandicapten te helpen. Zij vinden zelden direct een baan en als ze bij hun ouders wonen, komen ze niet in aanmerking voor de bijstand. Daardoor duiken ze niet op in de administratie van de gemeentelijke sociale dienst en raken ze soms helemaal uit beeld. Ze willen wel werken, maar niemand die hen nog ziet.
Tegenvaller
"Wij hopen enorm op nieuwe arbeidsbeperkten die we kunnen plaatsen bij bedrijven. Ondernemers willen hen echt wel aannemen, omdat ze hebben afgesproken met staatssecretaris Jetta Klijnsma dat ze honderdduizend arbeidsbeperkten aan een baan helpen", meldt De Haan. "Maar het gebeurt niet. De aantallen vallen ons behoorlijk tegen."
Wat Cedris het meest zorgen baart, is dat het UWV veel mensen voor wie werkgevers loonkostensubsidie krijgen niet aanmerkt als arbeidsbeperkt.
"Dan lukt het ons om een jongeman met een gedragsstoornis bij een welwillende drukkerij te plaatsen, waar hij voor 60 procent kan meedraaien. De drukker betaalt 60 procent van het loon, de gemeente vult de rest aan. Vervolgens willen we hem bij het UWV aanmelden voor het zogenoemde doelgroepregister, zodat hij meetelt voor de banenafspraak van werkgevers en de overheid. Maar het UWV zegt dat die man ook bloemzaadjes kan sorteren en zo zelfstandig het minimumloon kan verdienen. Dus wordt hij niet in het register opgenomen."
Andere criteria
Voor iemand die wel in het doelgroepregister staat, hoeft de werkgever niet te betalen bij ziekte. Bovendien krijgt de ondernemer een bonus omdat de overheid blij is dat hij zich over een arbeidsbeperkte jongere ontfermt.
De Haan: "Die werkgever wil zich inzetten, maar mag hij niet van de voordelen profiteren omdat het UWV vaststelt dat er theoretisch nog wel een andere functie is die de werknemer kan uitoefenen. De criteria die staatssecretaris Klijnsma stelt aan het doelgroepregister waar het UWV mee werkt, moeten echt anders."
De directeur van Cedris benadrukt dat er ruim negentig sociale werkbedrijven klaarstaan met kennis om deze doelgroep te helpen. Zij kunnen diagnoses stellen, arbeidsgehandicapten werkfit maken en contact leggen met de juiste werkgevers.
"Wij kunnen alles regelen en goed beoordelen of iemand wel of niet in het landelijke doelgroepregister thuishoort. Laat ons dat doen en laat het UWV alleen op eventueel misbruik controleren. Zoals het nu gaat, schiet het niet op. Het risico bestaat dat werkgevers afhaken en jonggehandicapten tussen wal en schip vallen en ongezien jarenlang thuiszitten."
'We willen jongeren zonder uitkering niet laten vallen'
Als het aan de Amsterdamse wethouder Arjan Vliegenthart (SP) ligt, houdt hij arbeidsbeperkte jongeren in zijn stad goed in beeld. De stad heeft contact gezocht met het voortgezet speciaal onderwijs om direct met jongeren in contact te komen als zij met school klaar zijn of ermee stoppen.
"Wij hebben er voor de komende twee jaar expliciet voor gekozen om elke jongere die geen werk heeft naar school, werk of dagbesteding te begeleiden. Ook de jongeren die het volgens de wettelijke criteria op eigen kracht zouden moeten redden", vertelt de wethouder sociale zaken.
"Op die scholen horen we ook namen van jongeren die al een tijdje uit het zicht zijn. Tot 23 jaar mogen we in de basisadministratie opzoeken waar ze wonen, en dan leggen we een huisbezoek af. Daar zijn extra ambtenaren voor aangetrokken. We willen de jongeren die geen uitkering krijgen niet laten vallen."
Nieuw beleid
De grote gemeenten in Nederland kampen nu elk al met duizenden werkloze jongeren onder de 27 jaar die nauwelijks traceerbaar zijn doordat ze geen uitkering ontvangen. Daar komen de arbeidsbeperkte jongeren die geen Wajong meer krijgen nog eens bij. Reden voor Amsterdam om speciaal voor deze groep beleid te maken.
Dit jaar heeft de gemeente Amsterdam 41 jongeren uit deze groep opgespoord die uit beeld waren geraakt. "Als we dit niet doen, hebben we over tien jaar alsnog een probleem. Vroeg of laat worden ze zichtbaar." Deze aanpak betaalt Amsterdam uit de eigen begroting, en daar ziet Vliegenthart wel een probleem. "Over twee jaar moeten we keuzes maken. Als het geld op is, is de kans groot dat we toch eerst de bijstandsgerechtigden gaan helpen."
Een ander probleem is dat veel van de arbeidsbeperkte jongeren officieel niet worden aangemerkt als arbeidsbeperkt. Vliegenthart: "Wij hebben veel mensen met loonkostensubsidie aan het werk. Een deel van hen zou volgens de Haagse regels zelfstandig een minimumloon moeten kunnen verdienen. Dat gaat voor deze jongeren echt niet. Werkgevers begrijpen het ook niet. Nu zijn ze nog welwillend, maar als deze jongeren niet gaan meetellen voor de banenafspraak met de overheid haken ze wellicht af. Dat moeten we voorkomen."
