Jokowi moet zijn belofte nog waarmaken

Omringd door zijn tienduizenden, veelal jonge supporters stond Jokowi ruim een jaar geleden op een podium van het grootste stadion in Jakarta. Gehuld in een geruit overhemd - zijn handelsmerk - richtte de presidentskandidaat zich kort voor de verkiezingen nog één keer tot zijn kiezers. De energie was overweldigend, het enthousiasme van de tienduizenden haast tastbaar.

Hier stond een grote hervormer. Deze oud-gouverneur van Jakarta en voormalig burgemeester van eenvoudige komaf, zou de grootste economie van Zuidoost-Azië en het grootste islamitische land ter wereld de 21ste eeuw inloodsen, daarvan waren zijn volgelingen overtuigd. Jokowi wist met zijn ongecompliceerde aanpak en toegankelijke stijl een ongekend enthousiasme voor politiek te ontketenen, vooral onder jongeren.

Een jaar na zijn benoeming is desondanks weinig veranderd. Van grote hervormingen in de economie, samenleving en politiek is weinig te merken. Sommige supporters zijn teleurgesteld dat de energie van een jaar geleden verdwenen lijkt te zijn.

Dat blijkt ook uit de cijfers. Volgens opinieonderzoek kan Jokowi nog maar op de steun van zo'n 40 procent van de kiezers rekenen. Dat is erg laag voor Indonesische begrippen. Zijn voorganger Yudhoyono stond er na een jaar als staatshoofd veel beter voor.

Wimar Witoelar, woordvoerder van oud-president Gus Dur en tegenwoordig pr-goeroe, was voor de verkiezingen opgetogen over Jokowi, ook in deze krant. Een jaar later is hij dat nog steeds, hoewel hij teleurgesteld is dat van sommige concrete daden, zoals het verbeteren van de infrastructuur, een stokpaardje van Jokowi, nog weinig terechtkomt. Toch blijft hij Jokowi, de eerste democratisch gekozen president zonder banden met de dictatuur van Soeharto (1967-1998), steunen: "Jokowi is een goede moreel leider. Hij heeft een schone persoonlijke geschiedenis, dat zegt een hoop. Daarom neigt hij niet naar corruptie."

Maar ruimte voor verbetering ziet Wimar zeker. Er is sprake van 'zwak politiek management'. "Hij had meer goede managers in zijn kabinet moet plaatsen, zelf kan hij dat niet zo goed." Jokowi bijt volgens hem zijn tanden stuk op kleine problemen. Ook politiek analist Salid Said stelde onlangs in de Jakarta Post dat Jokowi te bescheiden is en meer zijn eigen koers moet durven varen. "Het is belangrijk dat hij zich realiseert dat hij een machtige president is. Als hij zich steeds de les laat lezen door mensen om hem heen, zal hij verloren gaan in de geschiedenis."

Net als die andere ambitieuze Aziatische regeringsleider, Narendra Modi in India, ondervindt ook Jokowi dat het in een democratie lastiger is om een hervormingsagenda tot uitvoer te brengen dan in een eenpartijstaat als China.

"Jokowi zit met een parlementaire meerderheid die tegen hem gekant is. Bovendien is het parlement corrupt. Ze hebben maar een handvol wetten laten passeren, terwijl er veel meer werk te doen lag. Het parlement stemt alleen voor de wetten die goed zijn voor de belangen van parlementsleden", zegt Wimar Witoelar.

Hoewel Jokowi volgens hem kampt met een onredelijk slechte pers en de verwachtingen misschien wat al te hoog gespannen waren, blijft Witoelar opgetogen. Precies vanwege zijn schone handen staat Jokowi volgens hem voor een trendbreuk in de Indonesische politiek. "Iedereen heeft een leercurve en ik merk dat hij beter wordt. Jokowi is geen slecht of incompetent mens, maar hij is misschien wat onervaren. Er is huiswerk te doen, ik hoop dat hij beter en beter wordt en nog een volgende termijn wint."

undefined

Hoe doet de president het op vier belangrijke punten?

1. Economie

"De verwachtingen waren misschien iets te hooggespannen", zegt analist Leo Rinaldy van de Bank Mandiri in Jakarta. Jokowi stelde als doel de economische groei op zeven procent per jaar te krijgen. Volgens de president is dat nodig om genoeg banen te scheppen voor jongeren en mensen uit de armoede te trekken. Rekenmeesters van de banken verwachten echter dat de groei dit jaar onder de vijf procent zal blijven steken.

Een belangrijke oorzaak ligt buiten de reikwijdte van de president. Door het inzakken van de grondstoffenprijzen op de wereldmarkt loopt het land veel inkomsten mis. Indonesië is sterk afhankelijk van de uitvoer van ertsen, kolen en olieproducten.

Kort na zijn aantreden nam Jokowi direct een gevoelige en door economen geprezen maatregel: de benzinesubsidie werd afgeschaft. Daarmee kwamen miljarden vrij om te besteden aan onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur.

Toch pakte de president volgens critici niet door. De begroting van dit jaar werd nog deels opgesteld door Jokowi's voorganger Yudhoyono. Analist Rinaldy hoopt dat in het budget van volgend jaar de hand van de nieuwe president zichtbaarder is. Als het aan hem ligt, gaat vooral veel meer geld naar verbetering van de infrastructuur, volgens de analist kunnen die investeringen een vliegwiel zijn voor verdere economische groei.

undefined

2. Religieuze spanningen

In de gigantische archipel met verschillende etnische groepen broeit altijd wel ergens ruzie. Toch is de meest in het oog springende bron van conflict die tussen de grote religies.

Vorige week nog kwam het in het autonome Atjeh, met veel conservatief-islamitische inwoners, tot een treffen tussen christenen en moslims.

Een menigte moslims viel kerken aan en stak die in brand. Een christen overleed en duizenden sloegen op de vlucht voor het geweld. Jokowi stuurde ordetroepen naar het gebied om de rust te herstellen.

Vooral op lokaal niveau gebeurt het steeds vaker dat islamitische hardliners hun wil opleggen aan de hele gemeenschap, ook wie een ander geloof aanhangt. De aangevallen christenen in Atjeh bijvoorbeeld, stellen dat zij al langer onredelijk scherp onder het vergrootglas liggen van de lokale overheid, die al eerder aankondigde dat een aantal kerken moest sluiten. In Bogor, vlakbij Jakarta, zit een groep moslims al jaren christenen dwars die geen vergunning zouden hebben voor het houden van kerkdiensten.

Ook zijn de laatste jaren op verschillende plekken regels ingevoerd waardoor meisjes bijvoorbeeld ook op openbare scholen een hoofddoek moeten dragen en koranles krijgen, terwijl ze niet-moslim zijn.

President Jokowi heeft steeds gezegd dat Indonesië een land behoort te zijn waarin mensen van alle geloofsgemeenschappen zich kunnen thuis voelen. Maar volgens mensenrechtenactivist Andreas Harsono kan hij steviger optreden om dat mogelijk te maken: "Jokowi moet meer politiek kapitaal inzetten om dit soort discriminatoire regels te beëindigen."

undefined

3. Corruptiebestrijding

Als lokaal bestuurder maakte Jokowi naam door met praktische maatregelen zinloze uitgaven te bestrijden. In de presidentscampagne beloofde hij een stevig optreden tegen corruptie, maar in zijn eerste jaar als president beleefde hij juist op dit punt zijn diepste crisis.

Jokowi droeg in oktober vorig jaar generaal Budi Gunawan voor als landelijk politiechef. Bij de krachtige corruptiewaakhond KPK gingen de alarmbellen rinkelen. Gunawan stond bij hen al langer onder verdenking van corruptie, daarom vroegen zij Jokowi op de benoeming terug te komen.

Een harde strijd tussen de politie en de corruptiewaakhond was het gevolg. De politie klaagde op haar beurt een aantal hoge leden van de KPK aan, op grond van schimmige aanklachten.

Wekenlang was het land in de greep van een openlijke strijd tussen de twee machtige staatsorganen. Jokowi hield zich op de vlakte. Anti-corruptie-activisten vinden dat de president een kans miste om zich uit te spreken voor schoon bestuur. Door zijn afwezigheid liet hij het gebeuren dat de corruptiewaakhond forse averij opliep.

Nu het stof van de 'veldslag' tussen politie en corruptiewaakhond is gaan liggen, verwacht bankanalist Leo Rinaldy dat er weer vooruitgang wordt geboekt bij de corruptiebestrijding, 'maar niet zo snel als we eerder verwachtten'.

undefined

4. Mensenrechten

Tijdens de presidentscampagne vreesden mensenrechtenactivisten dat Jokowi's tegenstrever Prabowo de verkiezingen zou winnen. Deze oud-generaal tijdens het Soeharto-regime werd gevreesd om zijn stoere taal en banden met het leger.

Een golf van opluchting ging door het progressieve kamp toen Jokowi de overwinning behaalde, maar de stemming werd snel bedrukter. Minder dan drie maanden na zijn inauguratie gaf Jokowi het bevel een serie ter dood veroordeelde drugscriminelen te executeren. Onder hen de Nederlander Ang Kiem Soei. In de jaren voor Jokowi aan de macht kwam, werd de doodstraf niet voltrokken.

Andreas Harsono, onderzoeker bij Human Rights Watch, zegt dat er sprake is van een gemengd beeld als het om mensenrechten gaat. De executies vond hij 'schokkend', maar er waren meer tegenvallers. "In mei schonk Jokowi gratie aan vijf politieke gevangen op Papoea, maar hij heeft zijn belofte om negentig andere vrij te laten, onder wie gevangenen op de Molukken, nog niet gestand gedaan", aldus Harsono. In deze provincies bestaat al jaren verzet tegen Jakarta en eisen tegenstanders onafhankelijkheid of meer zelfbestuur.

Als het aan Harsono en andere mensenrechtenactivisten ligt, moet Jokowi krachtiger optreden om meer concrete positieve resultaten te kunnen boeken.

undefined