'Jezus at vlees en vis, dat had ik graag anders gezien'

Zelfs een mug zal hij niet doodslaan. Theoloog Hans Bouma grijpt in zijn woning in Kampen een denkbeeldig exemplaar uit de lucht. "Kijk, zo doe ik dat in de zomer", zegt hij. Bouma maakt van zijn hand een kommetje. Zou het een echt insect zijn geweest, dan had hij het beestje buiten weer losgelaten. Soms gaat het toch fout. Dan knijpt hij de mug dood. Bouma: "Ja, dan voel ik me daar wel schuldig over."

Hans Bouma (1941) is veganist, theoloog en predikant. Aan de muur in zijn woonkamer hangen afbeeldingen van uilen. Er liggen stapels natuurboeken en plantengidsen op de tafel.

Hij keert zich al jaren tegen het reguliere boerenbedrijf. Spreekt Bouma hierover, dan neemt hij al snel de termen 'slavernij' en 'discriminatie' in de mond. Ook noemt hij de intensieve veehouderij 'één grote doodsindustrie'. Slachten van dieren beschouwt hij als moord.

In de kerken kreeg de van huis uit gereformeerde predikant nooit veel bijval. Om daar verandering in te brengen, heeft hij met nog drie andere collega's een werkgroep opgericht van veganistische theologen. Zaterdag komen ze voor het eerst bijeen op een studiedag in Zoetermeer. "Wij denken dat het ook in de kerken tijd is om de stap naar een veganistische levenswijze te zetten", zegt Bouma.

Bekaaid
Veganisme is een geloofszaak voor Bouma. Op de eettafel staat een bakje met lavendel. Bouma roert in het geurige kruid terwijl hij vertelt. Eerlijk is eerlijk, zegt Bouma, dieren komen er in de Bijbel bekaaid vanaf. En voor veganisme pleit de Schrift al helemaal niet. "Jezus at vlees en vis. Ik had dat graag anders gezien", zegt hij.

Toch is de Bijbel voor Bouma leidend. Hij legt uit hoe hij dat ziet. Volgens hem is er sprake van toenemende ethische progressie in het boek. "In het Oude Testament staat de humaniteit nog in de kinderschoenen. 'Oog om oog, tand om tand', lees je daar. Jezus maakt in zijn Bergrede een forse sprong vooruit. Slaat iemand je op de rechterwang, keer hem ook de linkerwang toe, zegt Jezus."

Wat we zien, is dat het bijbelse ethos telkens naar een hoger niveau evolueert, meent Bouma. Nu is het volgens hem tijd voor een volgende stap. "Als je de grondwoorden rechtvaardigheid en vrede in de Bijbel écht goed begrepen hebt, dan zeg ik: we zijn weer tweeduizend jaar verder, nu zijn de dieren aan de beurt. Het is tijd om over de grens van de menselijke soort heen te stappen. Ik denk dat Jezus dat ook zou zeggen als hij nu geleefd had." Bouma trekt de vergelijking met de slavernij. "Ooit was dat normaal, was het zelfs ondenkbaar om er anders over te denken. Zo zal het ook gaan met dieren. Er komt een tijd dat we ons schamen voor de bio-industrie."

Aan de rand van de afgrond
Bouma was gereformeerd predikant in Heerhugowaard, Hilversum en Noordeloos. Later werkte hij als uitgever. Hij is ook bekend als dichter en schrijver. Sinds 1970 propageert hij een vegetarische levensstijl. Als een van de eerste predikanten in Nederland waarschuwde Bouma dat we ecologisch aan de rand van de afgrond staan.

Acht jaar geleden ging hij nog een stap verder en werd hij veganistisch. Eieren, honing, melk, kaas - het komt sindsdien zijn huis niet meer in. Hij eet enkel nog plantaardige voeding. "Dat heeft mij bevrijd. Ik zit niet meer in het complot, het wereldwijde industriële complot tegen de dieren. Ik voel me nog weleens schuldig dat ik ook toen ik al vegetarisch leefde nog wel jarenlang kaas at en melk dronk."

Op internet zijn filmpjes te zien waarin Bouma protesteert bij centra voor dierproeven. Ook was hij in een ver verleden woordvoerder van het Dierenbevrijdingsfront, een organisatie die nertsen, kippen, konijnen en fazanten loslaat. Hij stopte ermee toen de acties steeds gewelddadiger werden. Tot voor kort was hij actief als landelijk bestuurslid van de Partij voor de Dieren. Ook organiseerde hij een paar jaar geleden een viering naar aanleiding van de Q-koorts in Brabant. Tijdens dezelfde bijeenkomst herdacht hij zowel de zes mensen die aan de koorts stierven als de 40.000 geiten die werden geruimd.

Roepende in de woestijn
In de kerken krijgen dieren nog maar weinig aandacht, constateert Bouma na decennia strijd. "Soms voel ik me weleens een roepende in de woestijn", zegt hij. "Ik zie keurige mensen om mij heen. Ze zijn hartelijk en medemenselijk, vaak lid van Amnesty International zelfs. Maar zodra het om dieren gaat, hanteren ze een andere moraal. Hoe kan dat? Als je echt gelooft in de trouw van God, dan moet je dat ook doorvertalen naar de dieren."

Een grote inspiratiebron voor Bouma is de Duitse filosoof, theoloog en arts Albert Schweitzer, die in de eerste helft van de vorige eeuw als tropenarts actief was in Afrika. Toen Bouma als jonge predikant kennismaakte met de geschriften van Schweitzer, veranderde zijn kijk op het leven fundamenteel. "Bij Schweitzer las ik iets wat grote indruk op mij maakte: waarom zouden we bij mededogen de pas inhouden zodra het gaat om ander leven dan dat van mensen? Het leven manifesteert zich toch ook in bomen, planten en dieren? Zoiets had ik aan de Vrije Universiteit, waar ik gestudeerd had, nog nooit gehoord."

Vervreemd van de natuur
Bouma kijkt in de verte: "Het credo van Schweitzer mondt uit in de grondhouding: eerbied voor het leven." In de periode dat hij Schweitzer ontdekte, begin jaren zeventig, verscheen ook het roemruchte rapport van de Club van Rome, 'Grenzen aan de Groei'. Daarin staat de alarmkreet dat olie en gas opraken, het milieu ineenstort en het hard achteruitgaat met verschillende diersoorten. Ook die boodschap maakte grote indruk. Bouma: "Sindsdien houd ik mij met een vraag bezig: wat is er met de mens gebeurd dat hij zo vervreemd is geraakt van de natuur?"

Bouma gelooft dat dieren een ziel hebben, net als mensen. Als hij overlijdt, hoopt hij aan gene zijde ook beesten aan te treffen. "Ik hoop de hemel voor mezelf te ervaren, ooit. Dat wens ik dieren ook toe. Ik kan me gewoon niet voorstellen dat daar geen dieren zijn. Een hemel zonder dieren, dat lijkt me niks."

Zaterdag 7 november: studiedag van de Werkgroep Vegan Theologen, kerkelijk centrum De Oase, Kerkenbos 8, Zoetermeer. Geïnteresseerden kunnen zich opgeven bij: werkgroepvegantheologen@gmail.com.