Italiaanse Vijfsterrenbeweging is allergisch voor de gevestigde orde; kan zij regeren?

De jonge protestpartij kreeg maar liefst zo'n 32 procent van de stemmen, 7 procent meer dan bij de vorige verkiezingen in 2013. Toen deze verrassend grote zege zich gisteravond laat aftekende, zei de bekende Vijfsterren-parlementariër Alessandro Di Battista opgetogen voor de camera's: "Alle partijen zullen nu met ons moeten praten". Hij heeft waarschijnlijk gelijk. Bij de formatie kan niemand met goed fatsoen om de Vijfsterrenbeweging heen.

Welke kant zal die formatie op gaan? Dat kan niemand zeggen. De Vijfsterrenbeweging heeft geen voor de hand liggende bondgenoot. Integendeel. Ze is juist allergisch voor de gevestigde politieke partijen en hun manier van politiek bedrijven. Miljoenen Italianen, die zwaar ontevreden zijn over de slechte economische situatie, de hoge werkloosheid en de grote instroom van migranten delen die afkeer van de traditionele politiek - die staat voor corruptie, achterkamertjesdeals, nepotisme - en hebben in het stemhokje gedacht: laten we deze onervaren nieuwelingen een kans geven.

Maar omdat de Vijfsterrenbeweging te weinig zetels in het parlement heeft veroverd om in haar eentje te kunnen regeren, zullen leider Luigi Di Maio (31) en zijn partij met iemand in zee moeten gaan. De grote vraag is of Di Maio wel compromissen wil sluiten, en met wie.

Tikje links

Als de Vijfsterrenbeweging bereid blijkt om in een coalitieregering te gaan zitten, dan zijn de meest natuurlijke partners de centrumlinkse Democratische Partij samen met de extreem-linkse afsplitsing daarvan, Vrij en Gelijk. De ziel van de Vijfsterren is eerder een tikje links dan rechts. Binnen de Democratische Partij gingen er voor de verkiezingen al stemmen op om zo'n coalitie uit te proberen, vooral om te voorkomen dat er een rechtse coalitieregering aan de macht komt. Het grote probleem is alleen dat de Democratische Partij gisteren zo hard is afgestraft dat ze waarschijnlijk voorlopig in de oppositie wil bijkomen.

Een andere optie is samenwerking met de Lega. De twee partijen hebben gemeen dat ze behoorlijk eurosceptisch zijn, lak hebben aan de Europese begrotingsregels en immigratie zo snel mogelijk willen indammen. Brussel zou er bepaald niet blij van worden. Maar deze combinatie ligt ook heel moeilijk bij de achterban van de Vijfsterrenbeweging. De partij zou te zeer verdeeld kunnen raken als Di Maio het met deze rechtse partij, die racistische trekjes heeft, aanlegt.

Weken of maanden

Andere opties voor een coalitieregering lijken er niet te zijn. De rechtse coalitie van Silvio Berlusconi, die zo'n 36 procent van de stemmen kreeg, eiste vanochtend de overwinning op. Matteo Salvini, die het met zijn Lega verrassend goed heeft gedaan en meer stemmen kreeg dan Forza Italia, zegt te staan popelen om te regeren. Maar dit blok beschikt over veel te weinig zetels.

Politiek analisten verwachten dan ook dat de formatie buitengewoon moeilijk wordt. Ze voorspellen dat die weken of zelfs maanden zal duren. Op 23 maart komt het parlement voor het eerst bijeen en kiest dan de voorzitters van de beide kamers. Misschien wordt door die stemmingen al duidelijk wie tegen wie aanschurkt.

President Sergio Mattarella zal naar verwachting aan het eind van deze maand met alle fracties serieuze gesprekken voeren. Mocht een meerderheidscoalitie onmogelijk blijken, dan kan de president naar een minderheidsregering zoeken. Hij kan ook kiezen voor een zakenkabinet of nieuwe verkiezingen, maar daarop zit helemaal niemand te wachten. Ondertussen neemt de regering van Paolo Gentiloni, die niet demissionair is, de honneurs waar.

Lees ook:
Vijfsterren-voorman Di Maio is een dertiger, en daarmee een uitzondering in de Italiaanse politiek. Daar domineren de oude mannen.