Italiaanse trucs

De aanval is de beste verdediging. Niet alleen als je voetbalt, maar ook als je discussieert. Zoiets moet de Italiaanse regering gedacht hebben gezien de uitspraken over de Duitse hulporganisatie Cap Anamur.

Die organisatie stuitte tijdens een hulpgoederenreis op een onzeewaardige boot in de Middellandse Zee met 37 Afrikaanse vluchtelingen, nam de vluchtelingen aan boord en voer naar Italië. Toen enkele vluchtelingen met zelfmoord dreigden en de UNHCR de Italiaanse asielpraktijk onder vuur nam, mochten ze aan land komen. Na drie weken dobberen op zee.

Wekenlang weigerde de kapitein met de 37 Afrikanen naar Malta te varen, want Cap Anamur vond dat Italië de vluchtelingen moest toelaten: ,,Italië komt zijn verplichtingen jegens vluchtelingen niet na.” En: ,,Europeanen moeten zich afvragen of zij willen dat in hun naam jaarlijks honderden vluchtelingen verdrinken in de Middellandse Zee, omdat Europese marineschepen vluchtelingenboten in internationale wateren dwingen terug te keren”, aldus Cap Anamur.

Ingaan op de inhoudelijke merites van deze discussiebijdrage van Cap Anamur lijkt de Italiaanse regering niet te willen. Of niet te kunnen. In elk geval poogt zij Cap Anamur als discussiepartner te diskwalificeren. Cap Anamur zou volgens Italië niet - zoals de organisatie zelf stelt - een Europawijde discussie over de asielpraktijk willen aanzwengelen, maar ,,het Europese immigratiesysteem bewust aanvallen”.

Met de beschuldiging van 'bewust aanvallen' probeert de Italiaanse regering de geloofwaardigheid van haar opponent in de discussie te ondergraven door de motieven van Cap Anamur 'verdacht' te maken. De regering speelt op een indirecte manier op de man. Een truc die de Romeinse redenaar Cicero aanraadt, als je er tenminste minder nadruk op legt dan op de argumenten die je standpunt echt ondersteunen.

Zo'n indirecte aanval is een van de varianten van het argumentum ad hominem - 'argument gericht op de persoon'. Anders dan de Latijnse titel suggereert gaat de geschiedenis ervan niet terug tot de klassieke Oudheid. Althans niet die van de naamgeving en de beschrijving. Het gebruik bestaat ongetwijfeld al zolang de mensheid discussieert.

De Britse filosoof John Locke heeft eind 17de eeuw het genre drogredenen met ad bedacht, maar geeft aan dat het argumentum ad hominem in zijn tijd al onder die naam bestond. Wie de drogreden deze naam heeft ge-geven, is niet duidelijk. Wel dat Aristoteles - uiteraard - het spelen op de man al heeft gesignaleerd.

Spelen op de man is erop gericht de tegenpartij uit te schakelen als een serieuze gesprekspartner. Maar de Italiaanse regering kreeg niet alleen de hulporganisatie Cap Anamur tegenover zich. Ook links Italië vormde een tegenpartij, net als de UNHCR en de katholieke kerk. Drie weken een vluchtelingenboot buiten de deur houden, leidde tot te veel partijen om op de man te blijven spelen.

Aan een inhoudelijker discussie over de vluchtelingen viel niet te ontkomen. Italië probeerde de haven gesloten te houden met argumenten die impliciet te maken hebben met 'een verkeerd signaal afgeven'. Als Italië de 37 Afrikaanse vluchtelingen zou toelaten, zou dat alleen maar meer vluchtelingen lokken. ,,Italië moet de vluchtelingen niet toelaten want (1) het schept een vernietigend precedent en (2) het toont Italië als de zwakke schakel in Europa als het om immigratie gaat”.

Een verkeerd signaal richting potentiële vluchtelingen én een verkeerd signaal richting degenen die hun vlucht regelen op van die onzeewaardige boten. Italië wil de vluchtelingenbusiness niet extra lucratief voordoen. Begrijpelijk en humaan.

Maar de manier waarop Italië argumenteert, is link:

,,Iedereen weet dat nietsontziende criminelen miljarden euro's verdienen aan illegale immigratie en daartoe internationaal recht, de democratische orde en de meest elementaire principes van menselijke solidariteit misbruiken.”

Door 'iedereen weet' presenteert het Italiaanse ministerie van binnenlandse zaken deze uitspraak als onbetwistbaar, een populaire manier om onder de bewijslast voor een stelling uit te komen. Staven dat nietsontziende criminelen miljarden euro's verdienen aan illegale immigratie, hoeft zodoende niet.

Andere handige uitdrukkingen om aan te geven dat een uitspraak geen verdediging behoeft, zijn 'het lijdt geen twijfel dat...', 'het zal voor iedereen duidelijk zijn dat...', 'één ding is zeker...' en 'het behoeft uiteraard geen betoog dat...'. Stuk voor stuk aanwijzingen voor de drogreden 'Ontduiken van de bewijslast'.

Dat de Italiaanse regering haar discussiepartner Cap Anamur als ongeloofwaardig wil afdoen en de bewijslast ontduikt, wijst op hetzelfde: Italië wil die vluchtelingen niet en wil er al helemaal niet over discussiëren. Punt uit.