Israëls leger wordt steeds religieuzer en zionistischer
Langzaam maar zeker verschiet het Israëlische leger van kleur. Religieuze zionisten roeren zich steeds vaker en nadrukkelijker - tot chagrijn van seculiere dienders en de legerleiding. Zij vrezen dat nieuwkomers de koers van het leger veranderen. Dat hun loyaliteit niet bij het vaderland ligt, maar bij God.
Zou kolonel Ofer Winter spijt hebben van zijn woordkeuze? "De geschiedenis heeft ons aangewezen om de strijd tegen de terroristische vijand in Gaza te leiden", schreef hij op een broeierige avond in juli 2014. Israëlische troepen hadden zich die dag opgesteld voor de grens met Gaza, klaar om te vechten. Hamas vuurde al enkele dagen raketten af op Israël, en Israëlische gevechtsvliegtuigen bombardeerden inmiddels de Palestijnse gebieden.
Die 'terroristische vijand in Gaza', schreef Winter aan zijn soldaten, 'vervloekt, lastert en veracht de God van Israël'. Hij sloot het A4-tje met orders af met een bijbeltekst waarin God belooft Israël op het strijdtoneel te beschermen.
Een paar dagen later werd het document volop gedeeld op sociale media en belandde het in de nieuws. Winters ronkende bijbelse retoriek is precies wat er niet deugt aan ons leger, oordeelden seculiere Israëli's. Van oudsher geldt in het leger de ongeschreven regel: bij militaire operaties blijft religie buiten beeld.
Voor religieuzen zijn nederzettingen heilig
Maar ja, er zijn in de Israëli Defence Force (IDF), zoals het leger vaak wordt genoemd, wel meer zaken die niet meer zo lopen als vroeger. Bij de oprichting van Israël in 1948 bestond het voornamelijk uit leden van de seculiere en overwegend linkse elite, de groep die ook in de politiek de toon zette. De afgelopen tien jaar maakte het leger kennis met een nieuwe groep leiders: gelovigen die in de greep zijn van wat wel 'religieus zionisme' genoemd wordt. Joodse nationalisten dus.
Hun verlangen om de grenzen van Israël te verleggen is niet zo speciaal - dat delen ze me veel van hun andersdenkende landgenoten. Wel bijzonder zijn de uitgesproken bijbelse ideeën waardoor ze gedreven worden. Het beschermen van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever is voor hen een taak van kosmisch belang. De oever is de bakermat van hun geloof. Het bouwen van nederzettingen zien ze als een godsdienstige plicht.
Hoewel de meeste soldaten in het Israëlische nog steeds seculiere of praktiserende Joden zijn, blijkt uit wetenschappelijke studies dat het aandeel van religieuze zionisten fors is gestegen. In 1990 behoorde nog 2,5 procent van de IDF tot die groep, becijferde Maarachot, het huisblad van het ministerie van defensie, laatst. In 2008 was dat 26 procent. Volgens de Israëlische Associatie voor Maatschappelijk-Militaire Studies blijft dat stijgen. Inmiddels zouden ze goed zijn voor een derde tot de helft van alle legercadetten.
Is dat erg? Bij de militaire academie Bnei David op de Westelijke Jordaanoever vinden ze van niet.
"Wij zien militaire dienst als een belangrijk mitzvah (joods voorschrift, red)", vertelt Netanel Elyashiv, een rabbijn van het militaire seminarie. "Het is een burgerplicht, zeker. Maar ook een mitzvah uit de Torah." Dat religieuze nationalisten zich inzetten voor het land is een goede zaak, vindt een Bnei David-alumnus die nu officier is in een elitetroep. "Het gaat niet alleen om patriottisme, het is deel van iets veel spirituelers. En het heeft diepe wortels."
Dat kan wel zijn, zegt docent maatschappelijk-militaire relaties Yagil Levy van de Open Universiteit Israël. Maar de invloed van de religieus-nationalisten heeft wel omstreden gevolgen. Dat Israël zich steviger probeert te vestigen in de Palestijnse gebieden, is volgens hem een direct gevolg van hun toenemende macht.
De invloed van de joodse nationalisten beperkt zich niet tot het leger - ook politiek doen ze hun opgang gelden. Dit jaar vieren joodse nationalisten een bijzondere mijlpaal: voor het eerst in de geschiedenis van het jonge land komen de hoofden van de nationale politie, inlichtingendienst Mossad en veiligheidsdienst Shin Bet allemaal uit hun gelederen. Maar het leger, dat is waar hun aanwezigheid het duidelijkste merkbaar is.
Hun motieven zijn onmiskenbaar politiek, meent Levy. Hij ziet hun toenemende invloed in het leger deels als een reactie op wat er gebeurde in 2005. Toen trok Israël zijn troepen en ongeveer 9000 kolonisten terugtrok uit de Gazastrook - een besluit dat hen absoluut niet zinde. Levy: "Ze willen voorkomen dat 2005 wordt herhaald." De oprichters van Bnei David ontkennen dat overigens. Wij hebben geen missie, stelde een van hen, rabbijn Eli Sadan, begin dit jaar nog in een wetenschappelijk paper.
De schoonmaak begint bij het rabbinaat
Toch is de legerleiding er niet helemaal gerust op, en dat laat ze blijken ook. Het militaire rabbinaat wordt deels uitgekleed, maakte stafchef Gadi Eisenkot in januari bekend. Dat rabbinaat levert geestelijke zorg aan soldaten, maar organiseert ook joodse bijeenkomsten.
Eisenkot heeft zijn pijlen gericht op een eenheid binnen het rabbinaat, genaamd 'Joods Bewustzijn'. Critici verwijten de eenheid al jarenlang dat die een rechts-religieuze agenda heeft, en dat die koers van het leger probeert te beïnvloeden. De legerleiding lijkt daar dus ook bezorgd over.
In een brief aan officieren legde Eisenkot begin dit jaar uit waarom de opmars van religieuze nationalisten gestuit moet worden. Het leger, zo stelde hij, is politiek en religieus zo verdeeld dat het nauwelijks zijn missie kan vervullen. "De IDF is het leger van het volk en omvat een breed spectrum van de Israëlische samenleving. Als we willen zorgen dat de IDF een leger van statuur blijft, één die draait om wat soldaten verbindt, dan zullen we moeten veranderen." Prioriteit nummer één: minder religieuze hardliners.
