Islam biedt wél ruimte voor palliatieve zorg

Verpleeghuisarts Bert Keizer schreef vorige week zaterdag in zijn column dat de islam weinig ruimte biedt voor palliatieve zorg. (Trouw, 7 april). Hij komt tot die conclusie aan de hand van een casus die in Medisch Contact stond. Het gaat om een 63-jarige moslimvrouw, weduwe en moeder van twee zoons en drie dochters. Zij belandde op de IC met ademhalingsproblemen en een darmlek wegens kanker aan de dikke darm. De situatie verslechterde, waardoor de vrouw in ademnood kwam en niet meer aanspreekbaar was.

"De artsen wilden de behandeling beperken en stelden voor een eventuele hartstilstand of nieuwe infectie niet meer te behandelen", rapporteert Keizer. "De oudste zoon wees dit voornemen op godsdienstige gronden af. Bemiddeling door een imam die de familie zelf aanwees mislukte." Na acht maanden besloten de artsen toch de behandeling af te breken. Maar als je stopt met de beademing bij een patiënt die niet zonder kan, is het gebruik patiënten morfine toe te dienen, omdat ze anders bij bewustzijn stikken. Echter, de oudste zoon maakte bezwaar tegen deze maatregel, omdat zijn moeder anders 'versuft' God tegemoet zou treden. Er werd geen morfine toegediend; de vrouw overleed vijf uur later, in dodelijk benauwde toestand. Dat stuitte de behandelaars tegen het borst. Onmenselijk!

Laten we eens bekijken wat de oorzaak is van dit lijden.

Naast mentale, emotionele en sociale factoren is er ook nog een spirituele factor in de zorg. Deze krijgt vaak nauwelijks aandacht, terwijl het naar de beleving van (moslim)naasten essentieel is. Religieuze gevoelens worden gereduceerd tot poppenkast. Het geloof of de spirituele kant van een patiënt worden niet echt serieus genomen. Een poging tot het zoeken van een imam is 'mislukt'. Maar denk niet dat de familie geen imam benaderd zal hebben!

Het gaat er niet om een imam te benaderen om een zwart-wit 'ja' of 'nee' te krijgen. Een zorginstelling moet een islamitisch geestelijk verzorger in dienst hebben, die de familie kan begeleiden. Op deze manier voorkom je niet alleen vijf uur onnodig en onmenselijk lijden van een patiënt, maar waarschijnlijk ook nog eens vele jaren lijden van de nabestaanden, door deze onmenselijke en kwetsende situatie. Als oud-islamitisch geestelijk verzorger weet ik dat dit soort problemen veelvuldig in zorginstellingen voorkomt.

Reguliere aanwezigheid van een (moslim) geestelijk verzorger in zorginstellingen komt nauwelijks voor. Patiënten en hun naasten gaan uit van wat ze tot nu toe over algemene situaties gehoord hebben: "Dat mag niet en is haram in onze godsdienst, de islam". Maar niemand realiseert zich precies wat wel en niet mag, en in welke situatie.

Uiteindelijk gaat het niet om de 'juiste mening'. Het gaat erom in gesprek te gaan met de patiënten en hun naasten, over het geloof zoals ze dat ervaren en in hoeverre dit strijdig lijkt met medisch ingrijpen. Vervolgens kan men zich met een gerust hart en geweten neerleggen bij medisch-ethische besluiten van artsen.

Waar geen medisch antwoord meer mogelijk is, daar is ook geen religieus antwoord meer. Het gaat dan om acceptatie. Dat is het werk van geestelijk verzorgers en niet van artsen. En daar biedt de islam veel ruimte voor.

Ps
Eerder stond abuisievelijk een verkeerde tekst op deze pagina.