Is vasten de nieuwe gezondheidshype?
De carnaval is weer voorbij en dat betekent dat de vastentijd is begonnen. Gisteren was het 'aswoensdag', dan kun je bij de priester een askruisje halen. Dat leek ouderwets maar lijkt helemaal terug, ook bij protestanten. Het idee erachter: eerst gaan we lekker los, Wein, Weib und Gesang - da's carnaval. De veertig dagen erna zijn bestemd voor soberheid.
Tot 1967 gold voor katholieken na carnaval de Vastenwet: één maaltijd per dag, en voor de rest wat karigs, veertig dagen lang. Om daarna weer feest te vieren met Pasen. Dat is het ritme van het christendom: feesten, vasten, feesten. Een heel optimistische religie.
Toegenomen populariteit
Het lijkt alsof vasten aan populariteit wint, Trouw kopte onlangs: 'Vastentijd wordt steeds populairder'. Dat je er vaker over hoort betekent dat media er meer aandacht aan besteden. Toch wil dat nog niet zeggen dat er ook werkelijk meer mensen vasten, al roepen sommige onderzoekers dat wel. Bestudering van die onderzoeken leert dat de betrouwbaarheid van de weersverwachting voor september groter is.
Maar populair is het wel. Dat wordt geïllustreerd door televisieprogramma's zoals bijvoorbeeld '40 dagen zonder seks' van Arie Boomsma. Het zou kunnen dat de aandacht voor vasten samenhangt met de gezondheidsgekte die door ons land waart, als een combinatie van spiritueel reinigen en mentaal ontslakken. De hang naar soberheid in een tijd van overdaad. Alsof de ouderwetse 40 dagen tijd 'verhipstert' en van de religieuze hoek naar lifestyle verschuift.
Andere doelgroepen
Vroeger was vasten typisch katholiek, nu heeft het voor veel mensen niet perse iets met geloof te maken. Gisteren begon 'IkPas', een initiatief van de GGZ, hogeschool Windesheim en het Trimbosinstutuut, om 40 dagen geen alcohol te nuttigen. Volgens de website hebben al 4500 mensen hebben zich aangemeld voor een maandje nuchterheid.
In Australië kennen ze het zelfde gebruik, maar dan in de maand oktober - die heel treffend is omgedoopt tot ocSober.
Dat bij ons het vasten vooral populair is in deze periode is wel te koppelen aan religie. Het is vergelijkbaar met een inductiepan uit de keuken. Doordat hij heel dicht bij een energiebron staat, wordt hij heet. Zo'n inductie is ook gaande in religieus Nederland.
Ons land telt zo'n miljoen moslims. Een deel ervan doet mee met hun vastenmaand, ramadan. Omdat dit evenement zo breed wordt uitgemeten in de media worden mensen herinnerd aan hun christelijke achtergrond en het feit dat zij vroeger ook zoiets hadden.
Nieuw leven ingeblazen
Het lijkt alsof de ramadan de aloude vastentijd weer nieuw leven heeft ingeblazen. Het is niet voor het eerst dat het Islamitisch geloof christenen inspireert. Al in 2006 stelde de protestantse theoloog en D66'er Bart Robbers voor om 'vijf zuilen' te formuleren, naar voorbeeld van de moslims. Een perfect voorbeeld van kruisbestuiving, al werkte het niet: het hele project is een stille dood gestorven. Maar het vasten lijkt een blijvertje.
Toch zijn er zijn twee opvallende zaken. Als eerste lijkt de inductie slechts één kant op te gaan. Vooralsnog lijkt er geen verhoogt enthousiasme te zijn bij moslims voor bijvoorbeeld de Mattäus Passion. En: de inductie lijkt vooral protestanten te verhitten. Die hebben niet veel talent voor uitbundigheid, dus laten ze het carnaval zitten, maar een maandje sober leven, daar voelen ze wel voor.
Daarnaast zijn er de groepen in de samenleving die angstig zijn voor de invloed van de islam. Die grijpen het vasten juist aan om hun eigen identiteit te versterken. Als de ene groep z'n identiteit sterker beleeft, de andere dat ook gaat doen. Een fenomeen dat we nu al in heel Europa zien.
Dit is een bewerking van het gesprek dat Lodewijk Dros, theoloog en chef van het Trouw-katern Letter en geest vandaag had op Radio 1.
