Is God vertrokken uit Rotterdam?

Nieuwjaarstoespraak voor de Rotterdamse kerken. Eerst vertelt de voorzitter van de algemene kerkenraad over 'negatieve' ontwikkelingen. Er zijn geen mensen voor het diaconale werk te krijgen, ook dit jaar is er een gat in de begroting, de Bergkapel moest worden gesloten.

Wat hebben we verkeerd gedaan? vroeg iemand. Niet veel, antwoord ik, zo belangrijk zijn we niet. Wel is de kerk soms al te menselijk geweest: moralistisch, betuttelend, met vervelende conflicten en soms gewoon saai. Maar dat heeft weer mooie boeken van Jan Wolkers en Maarten 't Hart opgeleverd.

Als de kerk al iets verkeerd heeft gedaan, is het dat ze elke zondag in het onzevader bidt: Uw wil geschiede. Want voor je het weet zie je ze karre, om het op z'n Rotterdams te zeggen. Laatst stond er in de krant een verslag over de orde van de Kapucijnen, die bij gebrek aan aanwas wordt opgeheven. Op de vraag 'Doet dat geen pijn?' reageerde een broeder met een laatste woord van wijsheid: natuurlijk doet het pijn maar 'het is blijkbaar Gods wil'.

Kunnen wij dat ook zeggen? Jammer dat er geen mensen voor het diaconale werk zijn te krijgen - en: het is blijkbaar Gods wil. Het is ontmoedigend dat er ook dit jaar een financieel tekort is - en: het is blijkbaar Gods wil. Pijnlijk dat er weer een kerk is gesloten - en: het is blijkbaar Gods wil. Niet dat hij in de hemel een hendel zou overhalen waardoor er hier een kerkgebouw in puin valt, maar toch.

Ik wijs in de kerk naar een gebrandschilderd raam dat een visioen uit Openbaringen verbeeldt. Een ernstig kijkende Christus komt tussen kandelaren naar ons toe, terwijl hij in een gebaar van vrede zijn handpalmen met de kruiswonden laat zien. God veroorzaakt geen tegenslag, maar is daarin aanwezig als een louterende en vernieuwende kracht.

De kerk is wel vaker gestorven om verjongd weer op te staan. In de zesde eeuw vreesde paus Gregorius dat er door de invallen van de barbaren geen kerk overeind zou blijven, tot er een fris zendingselan ontstond. In de elfde eeuw was het kloosterleven zo dikbuikig en oppervlakkig geworden dat er een radicale vernieuwingsbeweging opkwam. Drie eeuwen later begon in Deventer en Zwolle de beweging van de Moderne Devotie, een spirituele reactie op een kerk die verzand was in uiterlijke rituelen en plichtplegingen. En dit jaar gedenken we vijfhonderd jaar Reformatie, die ook begon als vernieuwing van een kerk die zich tussen de mens en God in had gewurmd.

'Het is blijkbaar Gods wil.' De wonden van de kerk zijn de wonden van Christus die tussen het licht van de kandelaren wandelt, een licht dat een heel andere kijk geeft. Is in het 'nee' van de ontkerkelijking misschien Gods 'ja' verborgen? Is de secularisatie een 'donkere nacht', een ingrijpende transformatie van het christelijke leven? En is de gedachte dat je ook best buiten geloof en kerk zou kunnen een uitnodiging om dieper af te dalen en misschien voor het eerst echt te ontdekken wat vrijheid is, dat God niet bruikbaar of nuttig is maar een genadige ruimte waarin mensen opbloeien?

De nieuwjaarsreceptie wordt besloten met een glas wijn. Iemand vertelt dat ze in haar leven veel verlies heeft meegemaakt, maar daar tegenwoordig anders tegenaan kijkt. 'Ik ben er toch een beter mens van geworden.'

In haar gezicht glimt het licht van de kandelaren.

undefined