Is er een alternatief voor Facebook?

Stel: in een stad zijn meerdere pleinen waar het gezellig zou kunnen zijn. Iedereen gaat naar het eerste het beste plein, omdat daar al mensen zitten. Daar zijn terrasjes en kan je mensen ontmoeten. Maar is dat plein op een gegeven moment niet meer interessant of zelfs onveilig, gaat men ergens anders naartoe. De rest zal dan snel volgen. Dat beeld heeft Aiko Pras, onderzoeker aan de Universiteit van Twente, voor ogen mocht Facebook ooit aan zijn einde komen.

Hoewel dat beeld nog ver weg is, overwegen heel wat mensen om Facebook te verlaten. In minder dan twee uur verscheen de hashtag #DeleteFacebook woensdag meer dan 10.000 keer op Twitter. Zelfs de oprichter van Whatsapp, Brain Acton vindt het hoog tijd om Facebook te verwijderen. Het sociale netwerk ligt onder vuur omdat het bedrijf Cambridge Analytica persoonlijke gegevens van tientallen miljoenen gebruikers voor politieke doeleinden zou hebben gebruikt, zoals de verkiezingscampagne van president Donald Trump. Gisteravond meldde persbureau Reuters op basis van ooggetuigen, dat onderzoekers van de Britse privacywaakhond ICO de kantoren van Cambridge in Londen waren binnengegaan voor onderzoek.

Weinig controle

Facebook is lastig te controleren, de consument kan niet herleiden wat er allemaal met zijn gegevens gebeurt. Een alternatief voor het wereldwijde netwerk zal het op een andere manier moeten aanpakken. Kleinschaliger bijvoorbeeld. De wereld van sociale media is al aan het versplinteren. De één zit op Snapchat, de ander op Pinterest, de volgende op Instagram. Op zulke netwerken valt iets meer controle uit te oefenen, maar die zijn dus wel een stuk kleiner.

Er wordt gewerkt aan alternatieven. Het sociaal netwerk 'Diaspora' bijvoorbeeld heeft zelf geen eigenaar of beheerder, de gebruiker houdt zelf grip op welke persoonlijke informatie hij deelt en met wie. Daardoor biedt het haar naar schatting 1 miljoen gebruikers bescherming tegen verkoop en overdracht van persoonlijke gegevens.

Het voordeel van Facebook, dat door de reclame-industrie in leven wordt gehouden, is de achilleshiel van ondernemingen zoals Diaspora. Zij zijn afhankelijk van donaties. Een ander verdienmodel dan giganten als Google en Facebook. Maar de vraag is of nieuwkomers kunnen opboksen tegen hun miljardenbusiness. Het grote voorbeeld voor Diaspora is de succesvolle online encyclopedie Wikipedia, die op hetzelfde principe steunt.

The winner takes it all

Afgelopen week betoogde de Britse socioloog Tom Mills in de kwaliteitskrant The Independent dat nationaliseren van een sociaal medium moet overwogen worden. Daarbij kijkt hij nadrukkelijk naar de Britse openbare omroep BBC. "Die werd in het leven geroepen om op te treden vrij van private belangen en politieke controle." schrijft Mills. Het zou verstandig zijn om het van overheidswege uit de handen van giganten als Facebook te halen, vindt Pras. Uiteraard moet zo'n initiatief zorgvuldig worden opgezet, anders wek je wantrouwen. "Zo'n instantie moet neutraal staan ten opzichte van de overheid. De BBC voldoet aan die eisen."

Het zou pas écht succesvol zijn als het zich onderscheidt van Facebook. Bijvoorbeeld door het integreren van eigen content zoals tv-programma's, zegt de Twentse onderzoeker. "Wat het lastig maakt om deze markt te voorspellen is dat een begrip als Facebook alleen werkt door haar grootte en het aantal gebruikers. De regel is: hoe groter je bent, hoe sneller je groeit. The winner takes it all. Dat is ontzettend moeilijk te doorbreken." Al acht Pras het mogelijk dat Facebook ooit verdwijnt en één van de nieuwe platforms exponentieel gaat groeien. "Maar wie zal zeggen welke? Het is als met het pleintje. Zonder de mensen zijn ze niets."

Lees ook: Het is hard nodig dat de EU Facebook aan banden legt