Is een uur later naar school het antwoord op slaaptekort bij jongeren?
Hoe zorg je ervoor dat pubers niet oververmoeid raken? In ieder geval niet door scholen later te laten beginnen, zegt slaapdeskundige Andrew Phillips van Harvard Medical School. Volgens hem is het beperken van avondlicht, het licht uit telefoons en laptops, het enige wat helpt tegen een verstoord slaappatroon.
Een terugkerende ergernis voor ouders: jongeren die ’s ochtends hun bed niet uit te krijgen zijn. Logisch, zeggen slaapdeskundigen. Pubers hebben een ander slaapritme dan volwassenen. Ze zijn tot laat in de avond actief en als ze ’s ochtends vroeg moeten opstaan, is het voor hen eigenlijk nog nacht. Verschillende scholen experimenteerden dan ook met latere begintijden om de jongeren een steuntje in de rug te geven.
Hogere cijfers
Ook Nederlandse scholen probeerden de latere schooltijden uit. Scholengemeenschap De Nieuwe Veste in Hardenberg besliste in 2015 dat bovenbouwleerlingen pas om 9 uur hoefden te beginnen in plaats van 8 uur. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen bleek namelijk dat leerlingen vroeg op de dag minder geconcentreerd zijn en dus lagere cijfers halen.
Het invoeren van latere begintijden helpt echt, zegt afdelingsdirecteur Eric Lippold. “Scholieren komen minder te laat en worden minder vaak uit de les gestuurd. Ook halen ze hogere cijfers, omdat ze zich beter kunnen concentreren.” Toch gaan andere scholen niet overstag. “Veel leerlingen van onze school moeten ver fietsen naar huis, dus ouders vinden het niet fijn als de schooldagen later eindigen”, legt Lippold uit. “De praktijk wint het van de wetenschap.”
Toch blijkt uit het onderzoek van Phillips en wiskundige Anne Skeldon dat latere schooltijden geen enkele zin hebben. Hoe later jongeren mogen opstaan, hoe later zij naar bed gaan. Hun slaapschema schuift steeds verder op, waardoor de jongeren ’s avonds langer blootstaan aan licht van smartphones en laptops. En dat avondlicht is nu net het probleem, zegt Marijke Gordijn, directeur van Chrono@Work, een adviesbureau op het gebied van slaap.
Later opstaan
“Onze biologische klok heeft een cyclus van meer dan 24 uur”, zegt Gordijn. Zonlicht in de ochtend zorgt ervoor dat we toch op een normale tijd wakker worden. Als pubers ’s avonds veel licht in de ogen krijgen via telefoon of laptop, registreren hun hersenen dat het dag is en dat ze nog wel een tijdje door kunnen gaan.” Jongeren gaan steeds later naar bed en willen steeds later opstaan. Op een gegeven moment is 9 uur ’s ochtends beginnen ook te vroeg. Volgens Gordijn kunnen pubers hun slaap niet inhalen in het weekend. “Je slaapt ’s ochtends niet diep. Er is dus geen sprake van slaap inhalen. Dat kan alleen in de nachtelijke uren.”
Phillips en Skeldon bewezen hun theorie door de slaapschema’s van jagers-verzamelaars die rond de evenaar wonen te vergelijken met die van inwoners van de regio Surrey in Engeland, onder wie jongeren. Zij bouwden wiskundige modellen, waarbij zij telkens een variabele veranderden, zoals de hoeveelheid licht die een slapende persoon opvangt en het effect van de biologische klok.
Jagers-verzamelaars hebben geen kunstlicht, waardoor hun ritme zich aanpast aan het beschikbare daglicht. Zij gaan twee tot vier uur na zonsondergang naar bed en staan gemiddeld 7,7 uur later weer op. De jongeren kunnen dat niet, omdat de wekker, een ‘instrument van marteling’ hen ’s morgens vroeg wakker maakt. Telefoons en laptops moeten halverwege de avond dus uit, aldus de onderzoekers, zodat pubers eerder naar bed gaan.
