Is dit een vervalsing?

De sleutelgetuige is Thomas Walther, de onderzoeksrechter die Demjanjuks oorlogsverleden onderzocht. Hij werd voor de tweede opeenvolgende dag ondervraagd door Demjanjuks verdediger, Ulrich Busch. En het ging vooral over het centrale bewijsstuk: het SS-persoonsbewijs nummer 1393 waarop behalve de naam van Ivan Demjanjuk staat dat hij als kampbewaker op 27-3-1943 naar Sobibor is gestuurd. Abkommandiert.

Sobibor: het vernietigingskamp waar in 1943 een derde van alle Nederlandse joden werd vermoord. Je moet dat soms weer neerschrijven. En ook als je daar in die rechtszaal zit, als er geruzied wordt over de uitleg van vonnissen, over paragrafen en wetsartikelen, over de lichaamstemperatuur van de aangeklaagde, ook dan moet je je zelf voor ogen proberen te houden tegen welke achtergrond dit proces plaatsvindt: die van een sinister, verborgen kamp tussen het geboomte, in een uithoek van Polen, waar gesloten treinwagons vol lijdende mensen werden binnengereden en waarboven een permanente rookwolk hing die een afschuwelijke reuk verspreidde.

En gisteren ging het – tegen die achtergrond – over een klein stuk papier, een cruciaal stuk, omdat het voor één man het verschil kan zijn tussen schuld en onschuld.

Busch sloop in zorgvuldig voorbereide vraagstelling om dit bewijsstuk heen, een bewijsstuk dat in de loop der jaren al door menig grafoloog, papierdeskundige en forensisch specialist was bestudeerd en gekeurd, en niet altijd met dezelfde uitkomst. In zijn vraagstelling stuurde Busch natuurlijk op die rapporten en uitlatingen aan die het bewijs voor een vervalsing hielden, en hij bestookte getuige en onderzoeker (Chef-Ermittler zei Busch graag met onderdrukte ironie) met namen als dr. Grant, dr. William Flynn, dr. Wiltzur, dr. Werner, allemaal doctor inderdaad, als om hun gezag te bevestigen. „Bent u bekend met...”, „Heeft u inzage gehad in....”, „Heeft u onderzoek gedaan naar...” – zo leidde de verdediger telkens zijn vragen in, die door Walther vaak onaangedaan met een vlak ’nee’ werden beantwoord. En niet zelden reageerde de verdediger dan met een ’mmm’, waarachter wij werelden van inzicht en kennis mochten vermoeden, waarmee hij straks, in zijn briljante afsluitende pleitrede, de rechtbank en al die toehoorders die allang met hun schuldigverklaringen klaar stonden, zou overrompelen.

Toch twijfelt verder niemand aan de echtheid van het persoonsbewijs en er zullen nog getuige-deskundigen optreden om die echtheid te bevestigen. Dan zullen we ons buigen over handtekeningen, stempelinkt, papiersoort, pasfoto, opgegeven haar- en ogenkleur en lichaamslengte. Die is 1,75 meter – veel kleiner dan de lengte van die grote man die met zonnebril op zijn bed ligt en in zijn zwijgen volhardt.