Is Cruijff wel de bedenker van zijn bekendste uitspraak?

Zijn bekendste uitspraak is toch wel dat elk nadeel zijn voordeel heeft, met Amsterdamse tongval: 'Elk nadeel heb se voordeel'. Taalpuristen maken daar vaak correct Nederlands van, maar wie goed luistert naar Cruijff kan niet anders dan de zin zo uitspreken én opschrijven.

Cruijff heeft die uitspraak (uiteraard) precies zo gedaan en Nederlands beste voetballer aller tijden gaf er bovendien een filosofische lading aan. Zoals taalprof Peter-Arno Coppen twee jaar geleden al in deze krant stelde: Wat Cruijff in zijn uitspraken heel vaak deed, was verschillende (en onverwachte) perspectieven op een kwestie naast elkaar zetten.

Afgelopen zondag kwam daar alleen een heel ander perspectief bij. Namelijk de bewering dat Cruijff die zin niet zelf had bedacht, wat wel algemeen wordt aangenomen. En het was niet de minste die de twijfel deed rijzen, namelijk Feyenoord-coryfee Willem van Hanegem.

Attente lezer

Van Hanegem zei bij de presentatie van zijn boek 'Buitenkant links', dat hij, en niet Cruijff, de uitdrukking voor het eerst had gebruikt. Dat wist hij overigens niet zelf, maar was opgemerkt door een krantenlezer, vertelde 'De Kromme'. Die lezer had een artikel naar Van Hanegem opgestuurd, waarin het bewijs zou staan.

In die krant zou de Feyenoorder namelijk dezelfde woorden als Cruijff hebben gebruikt. Op internet staat een filmpje van het gesprek in het Oude Luxor Theater in Rotterdam, waar een glimlachende Van Hanegem de anekdote ophaalde. "Het is heel kinderachtig, maar het is wel zo."

Heeft Van Hanegem gelijk? Wie zoekt op de termen 'Hanegem, voordeel, nadeel' in het online krantenarchief Delpher komt inderdaad een Telegraaf tegen uit 1970, waarin die woorden samen een begrijpelijk geheel vormen. Op 31 maart van dat jaar wil Van Hanegem niet klagen over het slechte veld in het stadion van Legia Warschau, waar Feyenoord enkele dagen later de halve finale van het toernooi om de Europa Cup 1 moet spelen. "Wij hebben geleerd uit elk nadeeltje een voordeeltje te halen", zegt hij.

Een tekst die toch verdraaid veel lijkt op de inmiddels beroemde quote van Cruijff. Niet duidelijk is wanneer die voor het eerst de zin uitsprak.

Zou het kunnen dat Cruijff ook teksten van Van Hanegem heeft overgenomen? Cruijff had respect voor zijn collega. Hij kon 'dus de boel breken', zei Cruijff ooit in een van zijn interviews over Van Hanegem. Als een 'uitdeler' tussen de technisch begaafden op het voetbalveld. Cruijff had hem er graag bij. Wellicht luisterde Cruijff ook naar zijn vocabulaire. Het zou dus best kunnen.

Logisch

Om de twijfel nog groter te maken: in het kinderboek 'Het kleine huis op de prairie' van de Amerikaanse Laura Wilder staat ongeveer hetzelfde: 'Geen groot verlies zonder een kleine winst', schreef Wilder al in 1935. Las Cruijff dat boek in zijn jeugd misschien?

De fameuze quote komt mogelijk dus helemaal niet van een Nederlandse voetballer! Maar maakt dat iets uit? Nee, natuurlijk niet. De quote zal waarschijnlijk altijd aan Cruijff worden toegeschreven. Daarvoor maakt de tekst al te lang deel uit van het Cruijff-repertoire. En dat is ook niet erg, vindt ook Van Hanegem. Dat is logisch.

Sportredacteuren Fred Buddenberg, Kick Hommes en Eline van Suchtelen beschouwen het sportnieuws uit de losse pols in de Trouw-serie Vak T. U vindt de serie hier.