Is Ali-Reza bruikbaar voor het Iraanse leger?

Ali-Reza had iets vreemds. Hij was zo iemand bij wie je niet direct kon inschatten of hij tamelijk achterlijk of juist heel slim was. Een gevoelige jongen wiens onhandigheid iets ontwapenends had. Net als zijn gehechtheid aan zijn moeder. Want of het nu een kookcursus, een pelgrimage naar Kerbela of tai-chi-lessen betrof: de achttienjarige Ali-Reza deed alles met zijn moeder, een uitbundig type die mijn dochter graag in Ali-Reza's beperkte vriendenkring leek te willen hebben. Al gauw begon Ali-Reza vreemde sms'jes aan ons te sturen, vaak wel tien keer dezelfde achter elkaar. 'Het is vandaag mijn verjaardag. Jullie moeten me bellen om me te feliciteren.' Bij ieder ander zou je denken dat dit grappig was bedoeld. Bij Ali-Reza wist je: dit meent hij serieus. En wanneer je uiteindelijk dan maar belde, zei hij: "Nu even niet, ik ben bezig".

Op een avond belde hij zelf. Na zijn niet nader toegelichte openingsvraag of dochterlief en ik het erg zouden vinden als hij dood zou gaan, stak hij van wal. Er was iets dramatisch gebeurd; hij was door de Iraanse autoriteiten opgeroepen voor militaire dienst. Over twee weken al. Daar had hij totaal geen rekening mee gehouden. Hij was opgegroeid in Amerika, maar op zijn achttiende naar Iran gekomen om zaken af te handelen in verband met de bezittingen van zijn vader, die vijf jaar daarvoor was overleden aan longkanker. Een gebeurtenis die hij nog nauwelijks verwerkt leek te hebben en waarover hij veelvuldig sprak. Ook zijn moeder had totaal niet stilgestaan bij het fenomeen dienstplicht en was helemaal in paniek. Ali-Reza was in haar ogen een genie dat niet onderdeed voor Einstein en er bestond in de Iraanse wet een ontheffingsregeling voor genieën, iets waar zij nu al haar hoop op had gevestigd. De advocaat was al gebeld.

Maar ook als je geen genie bent, is er nog hoop om de militaire dans te ontspringen. Als je bijvoorbeeld de enige zoon bent in het gezin en je vader is oud, dan hoef je ook niet in dienst. Ook niet als je als enige de zorg draagt voor een ouder, kind, zieke broer, zus of grootouder. Of als je een ernstige fysieke of mentale beperking hebt. Mensen die schizofreen of manisch depressief zijn bijvoorbeeld . Tot grote ontzetting van verschillende mensenrechtenorganisaties worden homoseksuelen en transgenders voor het gemak ook maar even in de categorie 'mentaal gestoord' geplaatst. Iets waar ze erg veel last van blijven ondervinden. Op je ontheffingskaart wordt namelijk altijd geschreven waarom je niet in dienst hoeft. En met de aantekening 'mentaal gestoord' kun je het wel vergeten om een fatsoenlijke baan te vinden.

In het verleden kon men de militaire dienst in sommige gevallen afkopen, maar dat is niet meer mogelijk. Met een toenemende terreurdreiging en al dat oorlogsgeweld in de regio kan Iran soldaten immers goed gebruiken. Een tijdje geleden werden op de staatstelevisie zelfs propagandafilmpjes uitgezonden waarin jongens van een jaar of veertien liedjes zongen dat ze zo graag in Syrië zouden willen vechten voor president Assad.

Jonge mannen die geen trek hebben in het leger, bedenken van alles om niet te hoeven gaan. Ze slikken voor de keuring pilletjes zodat ze tijdelijk gek worden. Bij sommigen verdwijnt die gekte echter nooit meer volledig. Of ze duiken gewoon onder.

Maar het leven als deserteur brengt beperkingen met zich mee; zo kun je geen nieuw paspoort of rijbewijs aanvragen. Mocht je toch worden opgepakt, dan moet je drie jaar dienen in plaats van de gebruikelijke twee jaar, en wel in zeer onherbergzame gebieden.

Het is al een week stil rond Ali-Reza en zijn moeder. Geen sms'jes en de telefoon wordt niet opgepakt. Zijn ze teruggegaan naar Amerika, min of meer ondergedoken of druk bezig met de advocaat? Gewoon naar de keuring gaan, zou toch het verstandigste zijn. Of Ali-Reza nu echt een genie is of simpelweg mentaal gestoord, maakt immers niet zo veel uit. In beide gevallen zal hij worden afgekeurd.

undefined