Internet weerspiegelt slechts de samenleving
Debat over omgangsvormen op het web is zo oud als het medium zelf. Het laait steeds op bij nieuwe gebruikers: nu de politici.
De haatmails die PvdA-voorzitter Hans Spekman ontvangt, zijn zeker weerzinwekkend. De stem van het volk blijkt niet verheven. Elke politicus - van Wilders tot Halsema - kent het fenomeen, evenals ambtsdragers bij woningcorporaties en sociale diensten, journalisten en kunstenaars. Internet haalt niet altijd het beste in mensen naar boven. Maar een beschavingsoffensief, zoals Spekman bepleit (Trouw, 12 januari)?
Toegegeven, het klinkt stukken beter dan de gebruikelijke reflex op online uitwassen: verontwaardigde oproepen tot meer regulering, zwaardere straffen, een verbod op anonimiteit. Maar welke vorm kan zo'n beschavingsoffensief aannemen? Hopelijk niet een suffe campagne met Sire-spotjes, polsbandjes en lespakketten.
Wellicht bedoelde Spekman gewoon dat er een publiek debat moet komen: dat mensen zich erover (liever nog: ertegen) uitspreken en dat er dan hopelijk normen en grenzen onstaan. Dat kan geen kwaad, maar het is goed ons te realiseren dat het debat over 'omgangsvormen op het net' al zo oud is als internet zelf. 'Netiquette' heette dat begin jaren negentig. Dat debat doofde na een tijdje weer uit, maar telkens als er een nieuwe bevolkingsgroep de weg vond naar het net, vlamde het weer op. Halverwege de jaren negentig waren het niet politici die stront over zich heen kregen (die waren nog niet online), dat gebeurde met de andere sekse. Blatant seksisme en virtuele verkrachtingen werden breed uitgemeten in de media en wekten de indruk dat 'het internet' onveilig was voor vrouwen - debat! Het klinkt nu lachwekkend; wie hoor je daar nog over? Maar het net breidde zich uit, en even later leek het overgenomen door nazi's, racisten en pedofielen - debat! Toen kwamen de pubers en pestkoppen online met hun smartphones, happy slapping, en een heuse Facebook-moord - weer debat!
Inmiddels zijn de politici online, en ook het vmbo, de Hema en de Wegenwacht, de moslims en de buurvrouw. Ja, wie niet? En nu vlamt het debat weer op. "Internet wordt steeds meer het afvalputje van de samenleving", zei Spekman vorige week in een radiointerview. Daar valt nogal wat op af te dingen.
Ten eerste is internet niet het afvalputje maar steeds meer de afspiegeling van de samenleving, zowel qua bevolkingsgroepen als wat er zoal in ze omgaat. Het afvalputje van de samenleving is eerder te lokaliseren in de politiek; daar imers moet het vuil, de onvrede, het onrecht, de haat en de conflicten worden gekanaliseerd en zo mogelijk afgevoerd.
Ten tweede suggereert 'het internet als afvalputje' het bestaan van een homogeen internet, waar algemene normen zouden kunnen gelden. Maar 'het internet' is niet homogeen, het is een historisch gegroeide gesegmenteerde klont van diverse nieuwe media: mail, chat, fora, blogs, Twitter, Facebook. Die hebben ieder een eigen dynamiek, maar frappant genoeg is het grondpatroon telkens hetzelfde bij de opkomst van zo'n nieuw medium. Eerst is er de overdreven hoop dat we nu eindelijk een medium hebben waarmee we met elkaar en wellicht onze bestuurders in gesprek kunnen gaan, en vervolgens komt de terugslag: wanhoop over de spam, flames en gekken die altijd weer opduiken.
We zitten nu weer in zo'n terugslagfase: ook sociale media blijken asocialen aan te trekken. Voor Spekman misschien een schrale troost, maar het gaat over. Deels went het, deels wordt het minder, deels wordt er aan wat knoppen gedraaid (de kranten hebben inmiddels weer fora, nu gemodereerd). Het gaat over. Totdat er weer een nieuw medium wordt omarmd.
