Inspirerende opstellen over zondebokken, tweelingbroers én Kuifje

Paul van Geest e.a. (red.): 'Vrienden met de mammon. De levensbeschouwelijke dimensie in de economie.' Parthenon, Almere. 456 blz., euro 39,90.

****

undefined

De schrijvers

Niet minder dan vierentwintig wetenschappers hebben bijgedragen aan de bundel 'Vrienden met de mammon': theologen, economen, filosofen, sociologen, juristen, historici en taalkundigen. Onder hen verschillende namen die ook regelmatig in Trouw opduiken, zoals Frank Bosman ('meest spraakmakende theoloog van 2011'), Bas de Gaay Fortman (voormalig PPR-politicus) en Elisa Klapheck (rabbijn). Allemaal hebben ze een band met de Universiteit van Tilburg. Het boek is geschreven als afscheidscadeau voor collega Theo Salemink (1946), theoloog en auteur van onder andere 'Katholieke kritiek op het kapitalisme 1891-1991. Honderd jaar debat over vrije markt en verzorgingsstaat.' (1991).

undefined

Hun thematiek

Geloof en geld: voor christenen een lastige, zo niet onmogelijke combinatie. Want zei Jezus niet dat je niet God kunt dienen én de mammon? Ging een kameel niet gemakkelijker door het oog van een naald dan een rijke het koninkrijk van God binnen? En bewijst de huidige economische crisis niet dat het slijk der aarde en geldzucht de wortel van alle kwaad zijn?

Zo simpel ligt het niet, blijkt uit de eenentwintig opstellen in 'Vrienden met de mammon'. Economie en theologie sluiten elkaar helemaal niet uit. Religieuze waarden kunnen wel degelijk een rol spelen in economische processen. Allereerst omdat heilige teksten kunnen inspireren om de (inter)nationale financiële huishoudkunde rechtvaardiger, 'Godswaardiger' in te richten en de armoede en uitbuiting de wereld uit te helpen. Hoe dat doel vervolgens concreet bereikt kan worden, is vers twee. Pauselijke encyclieken, documenten van de Wereldraad van Kerken, een pleidooi voor islamitisch bankieren en het oudtestamentische jubeljaar, belasting op basis van vrijwilligheid, computergames - de ideeën zijn legio en creatief, maar de macht om ze daadwerkelijk in praktijk te brengen, is beperkt.

Moreel misschien minder urgent, maar zeker zo interessant zijn daarnaast de opstellen over wat de economie van haar kant de religie te bieden heeft. Zoals de bijdrage van Marcel Poorthuis, die het nog altijd prachtige essay van etnoloog Marcel Mauss uit 1925 over het geschenk verbindt met Maimonides' acht graden van geven. Of de verrassende bijdragen over rivaliserende tweelingbroers, zondebokken en oudtestamentische merkkleding. Ook de stripliefhebber komt aan zijn trekken bij een artikel over de van oorsprong sociaal-katholieke en antisemitische stripheld Kuifje.

undefined

Opvallendste stelling

De prikkelendste bijdrage is van Lans Bovenberg, die stelt dat Jezus een ware 'homo economicus' was. Bijvoorbeeld als hij zijn volgelingen aanspoort de kosten en de baten verstandig tegen elkaar af te wegen en te investeren in de hoogste winst: het eeuwige leven. Of, nog uitdagender, dat zijn kruisdood een uiterst baatzuchtige, calculerende keuze was, omdat de 'winst' ervan (het geluk van de mensheid) opwoog tegen de 'kosten' ervan (de pijn en de schande). Johan Graafland dient Bovenberg al meteen van repliek met een andere analyse van het begrip 'eigenbelang'.

undefined

Karakteristieke zin

'Economie draait niet alleen om mij. Het draait ook niet alleen om jou. Het draait om ons.'

Reden om dit boek niet te lezen

Bij een aantal auteurs staat de leesbaarheid niet voorop. Hebben ze de kans om hun kennis en inzichten in een mooi boek met een ijzersterke titel te delen met een breder publiek, begraven ze hun verhaal onder een deken van wetenschappelijk of beleidsjargon. Zo verspeel je lezers en verspil je energie. Zonde!

Onsympathiek minpunt is verder dat redacteur en co-auteur Alette Warringa geen biografische alinea in de schrijverslijst is gegund.

undefined

Reden om dit boek wel te lezen

'Vrienden met de mammon' is veelzijdig en ook, juist interessant voor wie normaliter de economiepagina's in de krant maar vluchtig bekijkt. Sommige opstellen zijn ronduit spannend en ze maken allemaal nieuwsgierig naar meer, zoals naar het (licht bekritiseerde) werk van Tomas Sedlacek en de (unaniem verguisde) romans van de Amerikaanse Ayn Rand. En laat u zich niet afschrikken door de dikte van de bundel; hij is uw tijd waard. Een inspirerend en rijk boek.

undefined

Trouw tipt religie

1. Geloof in de publieke ruimte

2. Vrienden met de mammon

3. God van de gewone mensen Emiel Hakkenes

4. Spiritualiteit en gezondheid

5. De uitvinding van de rooms- katholieke kerk

undefined