Inquisitie: heel erg, maar laat ons niet overdrijven
ROME - Martelen, brandstapels en andere wreedheden van de Inquisitie tegen vermeende heksen en ketters waren minder wijdverspreid dan veelal is aangenomen. Dat is de conclusie van een gisteren in het Vaticaan gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek. Paus Johannes Paulus II prijst het onderzoek maar rekent de Inquisitie tot de zwarte bladzijden van de kerkgeschiedenis.
Al zes jaar geleden was een eerste symposium in het Vaticaan gewijd aan een grondige studie van de Inquisitie. Dat er hele erge dingen waren gebeurd was wel bekend, maar echt inzicht in feiten en cijfers ontbrak. En men kon zich tot niet voor feiten excuseren die niet hadden plaatsgevonden. Onderzoek in de afgelopen jaren bevestigde dat er veel mis was, maar ook dat kerkelijke tribunalen niet zelden een matigende rol speelden op soms ongetemde volkswoede jegens van tovenarij verdachte stakkers of jegens om heel andere redenen vals beschuldigden.
Net als in jaar 2000, het jaar van de vele mea culpa's, betuigde de paus spijt over de excessen van de Inquisitie en alle ,,fouten begaan in de dienst aan de waarheid door het gebruik van niet-evangelische methoden''. De oude Franse curiekardinaal die het inquisitierapport gisteren presenteerde voegde eraan toe: ,,Dit vormt een pijnlijk hoofdstuk waarover de christenen zich moeten buigen in een geest die openstaat voor berouw.''
De Inquisitie werd in de 13de eeuw door paus Gregorius IX opgericht om vermeende afwijkingen van de rk-kerkleer te onderzoeken. ,,Het lijdt geen twijfel dat in het begin de voorziene procedures toegepast zijn met een buitensporige strengheid, die in sommige gevallen is ontaard in ware misstanden'', aldus het dossier.
De Nijmeegse historicus prof. dr.
P. Raedts sprak zich in 1998, toen de paus het diepgaand historisch onderzoek had aangekondigd, al uit tegen het duivelse beeld dat van de organisatie bestaat. Zo was er volgens hem in de Middeleeuwen nooit een grote, over heel Europa vertakte rk-organisatie om overal ketterij uit te roeien. Ze functioneerde volgens Raedts alleen goed als de overheid meewerkte, zoals in Spanje gebeurde, waar de koningen haar mede gebruikten voor eigen politieke doeleinden. Het Spaanse model was de uitzondering die later het algemene beeld van de Inquisitie ging bepalen.
