In Rutte’s Europa hebben de lidstaten het voor het zeggen
De EU is er voor de lidstaten en niet andersom, vindt premier Rutte. Hij pleit voor concrete doelen en een pragmatische koers
Geen grote sprongen voorwaarts, eerst maar eens gedane beloften waarmaken. Premier Mark Rutte sloeg in Berlijn een nuchtere en pragmatische toon aan in zijn rede over de Europese Unie. Die moet vooral resultaten leveren. In Rutte’s Europa staan de lidstaten centraal, wordt niet met geld gesmeten en zijn afspraken – hij hamerde erop – ook echte afspraken. Dat klonk vertrouwd.
Opmerkelijk was zijn ambitieuze toon bij klimaatpolitiek. In 2030 40 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990, zoals de huidige doelstelling luidt? “De lat moet hoger.” Zijn voorstel: 55 procent. Ook bij migratie, veiligheid en Europese buitengrenzen pleitte Rutte voor meer ambitie. Zo moet er ‘dringend’ eensluidendheid komen over een nieuw ‘gemeenschappelijk Europees asielstelsel’.
Op andere gebieden was hij terughoudender. Bijvoorbeeld bij verdere institutionele en financiële versmelting, iets waar Macron op aanstuurt. Rutte moet er niet aan denken. Europa is geen “trein die onvermijdelijk voortraast naar een federale eindbestemming”, zei Rutte. Hij wil een ‘steeds perfectere Unie’, niet een ‘steeds hechtere’.
Praktisch
Rutte’s speech komt op een moment dat Nederland zich opnieuw moet positioneren in Europa. De kaarten worden herschikt. De Britten vertrekken, in Parijs is de ambitieuze Macron aangetreden als president en in Duitsland komt een regering (als de SPD-leden dit weekend ja zeggen) met een zeer pro-Europees regeerakkoord. Hoe stelt Nederland zich op?
Vooral als een praktisch land, te oordelen naar Rutte’s speech. Hij vond dat je Europese doelen concreet moest maken. Zo pleitte hij voor een ‘echt open’ Europese dienstenmarkt. Beroepen als notaris of architect zijn onnodig ‘nationaal beschermd’. Kleine ondernemingen stuiten op ‘administratieve hindernissen’ als ze hun diensten online elders willen verkopen. Door deze barrières laat Europa ‘1000 miljard euro per jaar’ liggen.
Bij de Europese begroting is Rutte streng en zuinig. Waar Duitsland meer wil investeren in de EU, vindt Rutte juist dat het vertrek van de Britten er niet toe moet leiden dat de overblijvende lidstaten hogere bijdragen betalen. Het betekent gewoon een kleinere begroting. Het mag best een ‘onsje minder’ met alle landbouwsubsidies en structuurfondsen.
Kritiek
De EU moet zich concentreren op zijn ‘oerbeloften’ van meer welvaart, veiligheid en stabiliteit, zei Rutte. “Dat begint en eindigt bij de lidstaten”. Zo wil Rutte dat het EMF (het Europees Monetair Fonds, de beoogde opwaardering van het ESM) een zogeheten intergouvernementele instelling wordt, en niet eentje onder de hoede van de Europese Commissie.
Rutte is huiverig voor die commissie. Haar “geloofwaardigheid als hoeder van de euro staat of valt met rigoureuze onpartijdigheid” – daarom is Rutte tegen een ‘steeds politiekere’ invulling. “De Europese Commissie dient de lidstaten, niet andersom.” Op die zin kreeg hij vandaag al direct kritiek in Brussel. De Commissie, klonk daar, dient juist wel een Europees belang; voor de lidstaten is er de Raad.
In Rutte’s Europa hebben de hoofdsteden het primaat. Iedere lidstaat moet zijn eigen zaakjes op orde hebben, pas daarna kunnen de ‘buren’ bijspringen met hulp. Of, in voetbaltermen: “Dat het Nederlandse elftal ontbreekt op het komende wereldkampioenschap kan geen reden zijn om te pleiten voor een Europees elftal op het daarop volgende WK.”
