In handen van de huurders knapt de woning op
De nieuwe Woningwet zou huurders het recht moeten geven zelf hun woningen in beheer te nemen, zeggen Woonbond, stedenbouwkundigen én de bewoners van De Teil. Die Rotterdammers laten zien dat het kan.
Geef huurders hun woningen in zelfbeheer; dat houdt de huur laag, het onderhoud op peil en de buurt eigenzinnig. In hartje Rotterdam is het bewijs geleverd, door de bewoners van 'De Teil', een blok woningen uit begin vorige eeuw.
De bewoners van De Teil proberen nu bij politiek Den Haag een lans te breken om ook andere huurders deze kans te gunnen. Mét hen doen vier hoogleraren van de TU Delft en de Woonbond het voorstel voor een wettelijk 'recht op beheer' voor huurders. De nieuwe Woningwet, die deze week zowel in de Eerste als in de Tweede Kamer aan de orde is, zou dat mogelijk moeten maken.
Dichtgetimmerd
Een wettelijk recht op beheer bestaat al in Groot-Brittannië (zie kader onderaan). Dat Britse rolmodel hadden de bewoners op de hoek Teilingerstraat/Agniesestraat nog niet toen, een kwart eeuw geleden, hun strijd voor behoud van dit authentiek stukje Rotterdam begon. De beheerder, woningstichting Patrimonium, zag geen brood in renovatie en had op weg naar sloop al zeven van de 32 woningen dichtgetimmerd. "We hebben die weer geopend en mensen uitgenodigd er te gaan wonen", vertelt Marie-Annet van Grunsven, stadsvernieuwer in hart en nieren en nu voorzitter van De Teil.
Het blok was verzakt en de woningen verwaarloosd. De huisbaas, een notoire huisjesmelker, en vervolgens Patrimonium, die na een opkoopactie van de gemeente het rijtje gratis in bezit kreeg, hadden er nauwelijks iets aan gedaan. Maar om dat beeldbepalende stukje stad neer te halen voor doorsnee nieuwbouw met hoge huren ging de bewoners te ver. En ze werden in hun mening gesterkt toen ze bouwkundigen hadden geraadpleegd; het blok was best te redden. Van Grunsven c.s. gingen in de slag met de lokale politiek voor een eigen opknap- en beheerplan. "We hebben dit model zelf uitgevonden."
Tussen het allegaartje van nieuwerwetse bouwstijlen in de Teilingerstraat valt die uitvinding direct op. Nog steeds een beetje scheef aan de buitenkant, okergele details, trapjes naar voordeuren met moderne sloten.
188 euro per maand
Meer dan twintig jaar doen ze nu zelf het beheer van deze panden, die eigendom zijn van de gemeente. De huurinkomsten zijn - bewust - bescheiden, zeker in vergelijking met die van woningcorporaties. De gemiddelde huur bedraagt 188 euro in de maand. Toch slagen de beheerders erin een spaarpot op te bouwen. Daaruit kon vorig jaar 6 ton worden gehaald voor herstel van de fundering. "Onze Maserati zit in de grond", zegt bewoner Wim Noordegraaf, verwijzend naar de auto waarin Hubert Möllenkamp rondreed op kosten van woningcorporatie Rochdale.
De inning van de huren en het beheer van de spaarpot is in handen van een professionele organisatie. Over gezamenlijke investeringen wordt democratisch besloten in, soms heftige, vergaderingen. Verder is het aan de bewoners om naar eigen inzicht een badkamer te bouwen of een muur te slopen, mits door vaklui gecontroleerd en goed bevonden. Een selectiecommissie met een externe voorzitter bepaalt welke nieuwe huurders hun intrek mogen nemen. Enige eis is dat ze zich een dag per maand inzetten voor het blok en de buurt.
Scepsis
"Natuurlijk heb je trekkers nodig, en mensen moeten er zin in hebben", schetst Wim Noordegraaf. Maar het zijn niet per se knappe koppen en handige klussers; hier woont een dwarsdoorsnede die je in elke oude wijk kunt aantreffen: van taxichauffeur en AOW'er tot kunstenaar en dakdekker. En hoewel ze hebben bewezen dat huurders met zelfbeheer prima overleven, voelen ze nog steeds de scepsis en de sneren van ambtenaren en politici.
"Sommigen hebben moeite met het idee dat huurders de macht hebben", zegt Van Grunsven. "Maar Verenigingen van Eigenaren (VvE), waar we veel op lijken, vinden ze wel normaal." Ze ziet grote voordelen in zelfbeheer, alleen al omdat het perfect past in een participatiemaatschappij. "Bovendien, deze huizen blijven van de gemeenschap en betaalbaar. Niemand hier heeft huursubsidie nodig, terwijl de huurstijgingen bij corporaties enorm zijn en sociale huisvesting in de verkoop gaat."
Right to manage
The right to manage. Engelse huurders kennen het al sinds 1992. Ze hebben het recht het beheer van sociale huurwoningen over te nemen. En het werkt, schrijft Trevor James in het Tijdschrift voor de Volkshuisvesting. James is consultant en betrokken bij het Rotterdamse project De Teil.
Er zijn in Groot-Brittannië ongeveer 190 projecten waarin huurders de scepter zwaaien over 180.000 woningen. Frappant is volgens James dat dit soort burgerinitiatieven niet een zaak is van beter opgeleiden, maar juist van 'gewone' mensen in achterstandsbuurten, "geboren uit onvrede over de dienstverlening van de eigenaar en gevoelens van onveiligheid en frustratie".
Het zelfbeheer heeft er niet geleid tot huurverlaging, maar wel tot sterke verbetering van het beheer, het onderhoud en de leefbaarheid. Ook de sociale problemen en huurachterstanden verminderden.
Nog veel losse eindjes in nieuwe Woningwet
Jaren heeft het geduurd, maar hij is er bijna: de nieuwe Woningwet. Verwerpen of aannemen is de keuze die de Eerste Kamer morgen rest. De wet, die de volkshuisvesting hervormt, betekent vooral een forse beteugeling van woningcorporaties.
Een verwerping door de Eerste Kamer wordt niet verwacht, maar daarmee zullen de heftige discussies niet verstommen. De Tweede Kamer bespreekt woensdag de uitvoering van de wet. En uit de bijna 300 vragen die de Kamer minister Blok heeft gesteld, blijkt dat er nog veel losse eindjes zijn. Die gaan over versterking van de positie van huurders door de oprichting van wooncoöperaties en andere vormen van zelfbeheer, over het toezicht op corporaties, over de betaalbaarheid van sociale huurwoningen, over mogelijkheden voor volkshuisvesters om nog geld te steken in bijvoorbeeld een huisartsenpost, et cetera.
Achter de ingangsdatum van de wet, 1 juli, zetten velen daarom een groot vraagteken. Vanwege de complexiteit noemt Aedes, de koepel van corporaties, die datum 'zeer ambitieus'.
