In asielbeleid is het schipperen tussen snel of zorgvuldig

Kan de asielprocedure korter?

Een snellere asielprocedure is al heel lang een politieke wens. Staatssecretaris Mark Harbers van asielzaken (VVD) is geen uitzondering: na een roerig weekend waarin hij Lili en Howick op de valreep toestond te blijven, kondigt hij nu een onderzoek aan. Harbers wil weten hoe het komt dat vreemdelingen nog zo lang in Nederland zijn, zelfs als ze één of meerdere keren zijn afgewezen. De hele procedure moet volgens hem ‘flexiber’, met minder ‘stapeling van procedures’ en een snellere afhandeling van de aanvragen. Voor de zomer maakte hij daarvoor al zijn plannen bekend.

“Snelheid is vaak omgekeerd evenredig aan zorgvuldigheid”, waarschuwt migratie-expert Leo Lucassen van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. “Schaf je beroepsmogelijkheden af, dan is dat meteen in strijd met internationale mensenrechten.” Er zijn allerlei oorzaken van vertraging: er is informatie opgevraagd, er zijn wachttijden bij de rechtbank of IND, of het land van herkomst wordt onveiliger. “Maar de wachttijden zijn gelukkig lang niet zo dramatisch als in de jaren ’90”, aldus Lucassen. Zo worden kansloze vreemdelingen uit veilige landen nu vrijwel meteen afgewezen. Omgekeerd kregen grote groepen Syriërs in 2015 vrij snel een status vanwege de burgeroorlog in hun land. Het probleem zit vaak bij de mensen die in eerste instantie een afwijzing krijgen, aldus Lucassen.

Vreemdelingen minder rechten geven, zou de procedure korter maken, maar is juridisch onhaalbaar, zegt asieladvocaat Marq Wijngaarden. Zo schreef de Nederlandse wet eerst voor dat asielzoekers hun hoger beroep buiten Nederland moesten afwachten. “Maar ze mogen dat hier doen. Daar is de Raad van State, op basis van uitspraken van het Hof van Justitie onlangs heel duidelijk over geweest.”

Nederland heeft volgens Wijngaarden ondanks de beeldvorming een snelle procedure. Al kan het nog sneller. “Een asielzoeker moet nu gemiddeld vier maanden op z’n beurt wachten, na de eerste aanmelding. Dat vind ik lang.” Lucassen noemt de politieke factor. “Duitsland is sneller, en dat heeft alles te maken met de grote vraag op de arbeidsmarkt en de wens om haast te maken met integratie.”

En nu, een ruimer kinderpardon?

Dat is niet waarschijnlijk. Voor- en tegenstanders zitten samen in een coalitie. Vandaar dat in het regeerakkoord is afgesproken de regeling zo te laten als in 2013 werd vastgesteld. En die is streng. De crux zit in het meewerkcriterium, daar zijn alle experts het over eens. Wijngaarden: “De Dienst Terugkeer en Vertrek heeft bepaald dat in theorie uitzetting naar alle landen mogelijk is. Dus als je er nog bent, heb je niet meegewerkt. Voldoe je wel aan het criterium, dan ben je niet meer in Nederland.”

Even leek er na dit weekend beweging. CU-Kamerlid Joël Voordewind die de zaak van de Armeense kinderen op de voet volgde, blijft pleiten voor een ruimhartige toepassing van het kinderpardon. Volgens zijn partijgenoot minister Carola Schouten was het laatste woord over deze zaak nog niet gesproken. D66 vond dat er van Lili en Howick ‘lessen te leren’ vielen. Er zijn naar schatting zo’n 400 kinderen als zij. Maar VVD-leider Rutte sloot maandag na het coalitieoverleg de rangen. Versoepeling zit er niet in, zei de premier. Voordewind: “Tijdens de formatie waren er twee kampen: een wilde van het kinderpardon af, het andere kamp pleitte voor verruiming. De regeling is in ieder geval gebleven.”

Onderzoek

De Inspectie Justitie & Veiligheid gaat het handelen van de overheid in de zaak van Lili en Howick onderzoeken, vooral in de twee weken voor hun geplande vertrek op 8 september. Staatssecretaris Mark Harbers wil hieruit ‘lessen trekken voor de toekomst’, liet hij de Tweede Kamer weten.

Lees ook:

Triomferen de kinderrechten nu Lili en Howick mogen blijven?

'Ongelooflijk blij voor de kinderen zelf en dat kinderrechten er tóch toe doen', reageerde kinderombudsman Margrite Kalverboer maandag op het besluit dat Lili en Howick mogen blijven. Is hun zaak het begin van een ommekeer?

Lili en Howick mogen blijven. Maar hoe rechtvaardig is dat voor al die anderen?

Van premier Rutte hoeven we geen uitbreiding van het kinderpardon te verwachten. Is het besluit wel te verdedigen dat juist deze twee kinderen uit Armenië mogen blijven?