Samenleving
In 2050 hebben we meer kunst nodig
Wie zijn wij in 2050? Met flinke slagen om de arm presenteerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) deze week de toekomstige Nederlander: hoog opgeleid, flexibel, als we werken is technologie bijna onmisbaar, en als we oud en kwetsbaar zijn maken we gebruik van zorgrobots en monitoring op afstand.
We moeten flink wat vaardigheden ontwikkelen en blijven ontwikkelen om tegen die tijd niet buiten de boot te vallen. "De belangrijkste scheidslijn," concludeerde Trouw woensdag 21/12, "loopt in 2050 misschien niet tussen de haves en de havenots, maar tussen de cans en de cannots, degenen die wel en niet genoeg vaardigheden hebben om mee te komen."
Meest interessante paragraaf van het rapport gaat over samenleven. Dankzij internet zullen we in de enorme mensenmassa's steeds beter diegenen kunnen vinden naar wie we op zoek zijn: bruikbare collega's, muziekvrienden, medeschaatsers - noem maar op. Kortom: gelijkgestemden. Schitterend.
Maar. Zoals het rapport hoogleraar sociologie Ignace Glorieux citeert: doordat mensen overwegend verbindingen met gelijkgestemden aangaan, ontstaan gescheiden 'interpretatieve gemeenschappen'. Dat wil zeggen: 'groepen van mensen die op basis van hun onderwijs, mediagebruik en voorbije biografie min of meer gemeenschappelijke wijzen van selectie, perceptie en interpretatie van symboolsystemen hebben ontwikkeld'.
Empatisch vermogen
Gevolg hiervan is dat als mensen minder andersdenkenden tegenkomen, het vermogen elkaar te begrijpen zal afnemen. Maar dat vermogen moet juist toenemen, om in de toekomst voor innovatieve vernieuwingen in de economie te zorgen. Business School Insead stelt dat efficiëntie in bedrijven alleen verbetert als de leidinggevenden van de toekomst een hoog EQ, emotionele intelligentie, hebben.
Bij EQ speelt empathisch vermogen een grote rol. "Empathie is de kunst je in je verbeelding te verplaatsen in de gedachten van andere mensen," schrijft Roman Krznaric, in het boek 'Empathie'. "Daardoor leer je hun gevoelens en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor te laten leiden."
Maar als we ons op het dagelijks werk - vaker thuis - en in onze dagelijkse omgeving - vaker online - minder bekwamen in empathie, waar leren we dat dan?
René Gude, voormalig Denker des Vaderlands, ontwierp het Agoramodel, waarmee we na kunnen denken over onze samenleving. Om ons staande te houden in die samenleving hebben we al millennia trainingsgebieden voor de geest - vergelijkbaar met fitnesscentra voor het lichaam.
Kunst
Een daarvan is de kunst: "In het theater," schrijft Gude, "maar ook in de literatuur, kom je allerlei rare mensen tegen, gekke karakters, die je precies laten zien hoe je met emoties moet omgaan. In een veilige omgeving kun je karakterontwikkeling waarnemen, en dat is natuurlijk verdomd handig in een grote stad. Daar lopen zo veel mensen rond die je niet allemaal kent; dankzij de Kunst kun je hun verscheidenheid aan emoties leren kennen. De Kunst leert emotiemanagement, empathie, voorstellingsvermogen en inlevingsvermogen."
Als we de voorspelling van het SCP serieus nemen - en waarom zouden we dat niet doen, waarom hebben we dat bureau anders? - zullen we dat trainingsgebied Kunst behoorlijk moeten koesteren. Dat lijken we nog niet te doen: in dezelfde week dat het rapport verscheen, speelde Toneelgroep De Appel zijn laatste voorstelling, na vijfenveertig jaar wordt het gezelschap vanwege de bezuinigingen opgeheven.
Nemen we de voorspelling van het SCP niet serieus, en doeken we na De Appel ook andere gerenommeerde gezelschappen op, dan vallen we in 2050 buiten de boot, omdat we een van de essentiële moderne skills niet beheersen en daardoor tot de cannots behoren.
Peter Henk Steenhuis schreef onlangs het boek 'Werk verZetten'.
Peter Henk Steenhuis: Werk verZetten; ISVW uitgevers; ISBN 978-94-91693-97-7.
