Column
'Imagine' is de samenvatting van ons diepste verlangen
John Lennons 'Imagine' is de nieuwe nummer 1 geworden in de Top 2000 van Radio 2. Daar zullen de recente gebeurtenissen in Parijs niet vreemd aan zijn geweest. Kort na de massa-aanslag in de concertzaal Bataclan zette een onbekende zijn piano voor het pand en speelde deze melodie. Het was troostrijk, ontroerend en de beelden ervan gingen de wereld over.
Zo kon de verkiezing van een popsong een hommage worden aan de slachtoffers van het Parijse terrorisme én een stilzwijgend protest dat de moed er trachtte in te houden.
Er zijn slechtere redenen geweest waarom een lied massaal omarmd werd. De inhoud was er dan ook naar: 'Nothing to kill or die for'. Met als toepasselijke toevoeging 'and no religion too.'
Toch heb ik mijn reserves. En die betreffen niet de al vaker geuite kritiek ad hominem: dat het voor een multimiljonair wel érg gemakkelijk was 'Imagine no possessions' te zingen en daarvan dan het heil der wereld te verwachten.
Niet benepen
Mijn aarzeling gaat uit naar dat heil zelf. Natuurlijk, net als Lennon droomt iedereen daar wel eens van - bij het inslapen of tijdens het nachtelijk woelen. Het intensiefst heb ik het waarschijnlijk ervaren tijdens kerkdiensten in mijn jeugd. 'Imagine' had daarbij heel goed gezongen kunnen worden - inclusief 'and no religion too'. Daar deden ze in die kerk niet benepen over.
Maar diezelfde verzen maken me decennia later een beetje ongemakkelijk. Die droom van een nieuwe mensheid, verlost van alle godsdienst, is tenslotte al vaker uitgeprobeerd. Het communistisch 'wetenschappelijk' materialisme geloofde er graag in: 'No hell below us / above us only sky'.
En het was al eerder in de geschiedenis geprobeerd. De Franse Revolutie had het evenmin op de godsdienst begrepen. Ook toen mondde de aan de macht gekomen verbeelding soepel uit in meedogenloze vervolgingen tegen wie in die dromen niet zoveel heil zag.
De recente reprise van Poulencs wurgend mooie opera 'Dialogue des Carmelites' liet zien wat dat betekende. Na het horen daarvan kwamen mensen met een brok in de keel het Muziektheater uit - niet minder ontroerd dan het publiek van de pianist voor de Bataclan. Het ene 'Imagine' is het andere niet.
Geloofsartikel
Dat maakt het lied van John Lennon niet minder hoopvol. Het is misschien wel de simpelste samenvatting van ons diepste - of in ieder geval een diep verlangen. Maar zodra je daar een geloofsartikel voor de toekomst van maakt, gaat het mis.
Zou Lennon werkelijk gemeend hebben dat met 'no possessions' ook alle 'greed' en zelfs 'hunger' uit de wereld verdwenen zouden zijn? Dat er met het opheffen van staten en landsgrenzen niets meer zou zijn 'to kill of die for'?
De werkelijkheid is waarschijnlijk omgekeerd. Bezit houdt de hebzucht in bedwang, want we weten dat we nooit álles het onze kunnen noemen en ons dus moeten neerleggen bij ons deel. Grenzen scheiden ons, maar verlossen ons ook van de angst onze plaats op elk willekeurig moment door anderen ingenomen te kunnen zien. We accepteren dat knarsetandend, want ons gemoed houdt zich nu eenmaal op ergens tussen deugd en ondeugd.
Dromen zijn niet alleen bedrog. Ze zijn ook wegwijzers van ons verlangen. Maar aan een wegwijzer die zelf op pad gaat, heb je niks. De droom die zichzelf voor de werkelijkheid houdt, komt daarmee hard in aanvaring. Als dromer is Lennon zeker niet 'the only one'. Maar bij het opstaan zijn er weer de beroemde wetten en bezwaren, die ons behoeden voor een nachtmerrie bij dag.
