'Ik schrok van het dramatisch lage aantal vrouwen in de raad'

Op vakantie in Suriname, waar haar vaders familie vandaan komt, zag Devika Partiman (30) in het museum een folder liggen. Hij was twintig jaar oud, maar de titel kwam haar bijzonder actueel voor: 'Stem op een vrouw'. Surinaamse vrouwenorganisaties wilden dat meer vrouwen gekozen zouden worden in het parlement, en hadden de kleurige brochure gemaakt.

"Thuis ging ik googelen: hoe stond het er in Nederland eigenlijk voor met het aandeel vrouwen in de politiek", vertelt Partiman. De Amsterdamse is festivalproducent. Maar het afgelopen jaar ging bijna al haar tijd zitten in het vrijwilligerswerk van de stichting die ze de titel gaf van die Surinaamse folder. "Ik schrok van het dramatisch lage aantal vrouwen in de Tweede Kamer en de gemeenteraden."

De stichting Stem op een Vrouw had de wind mee. Al een paar maanden nadat een groepje vrouwen met eigen geld een website in elkaar had gezet, boekte Stem op een Vrouw het eerste resultaat. Partiman: "We gingen de lucht in vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen, vorig jaar. Een paar uur later had de NOS het al opgepikt. We kwamen op het juiste moment blijkbaar. Trump was net gekozen. Er was veel discussie over seksisme in de samenleving. We hoorden veel kiezers die op een vrouw wilden stemmen, maar het gevoel hadden dat hun voorkeurstem op 'een vrouw op de lijst' niet veel hielp."

Effectiever

De groep dook in de cijfers. Bij iedere verkiezing stemden de afgelopen jaren een miljoen mensen op een vrouw op de lijst, al jaren. "Maar niemand zag echt effect, het aantal vrouwen in de politiek blijft laag. Tot we bedachten: een voorkeurstem is veel effectiever als je een vrouw helpt die net buiten de verkiesbare plaatsen staat", zegt Partiman. Zo ontstond de simpele slogan ‘Stem op een vrouw lager op de lijst’. Een simpel vignet van een poppetje dat haasje-over net wél gekozen wordt op de lijst, deed op Facebook de rest.

Stem op een Vrouw vermoedt dat bij de Kamerverkiezingen twee vrouwen extra in de Kamer kwamen, dankzij deze stemtip. Tot een hoger percentage vrouwen leidde het niet, dat ging zelfs iets omlaag.

Bij de raadsverkiezingen pakten de vrijwilligers het groter aan: er kwamen posters en advertenties via Facebook. Daarvoor kreeg de groep een bedrag van 12.500 euro subsidie van de stichting Democratie en Media. De campagne was zo simpel van opzet, dat een deel van het bedrag teruggestort zal worden. Maar het effect is er niet minder om.

De komende weken zijn de vrijwilligers druk bezig om alle 380 gemeenten in het land te onderzoeken. De processen-verbaal van de verkiezingen worden geturfd. Partiman ziet daar een stille revolutie. “De helft van de provincies hebben we al gezien. Het is best revolutionair wat er lokaal gebeurt. Kiezers hebben besloten dat het anders moet. Het is alsof ze de kieslijsten hebben gehackt om meer vrouwen op de lijst te krijgen.”

Enschede: meteen andere baan opgezegd

De 32-jarige Iris Rutjes van D66 Enschede stond op nummer zeven van de kieslijst, onverkiesbaar. Waarom 400 mensen op haar hebben gestemd, weet ze niet. “Ik heb hooguit een paar keer wat op Facebook gezet”, zei ze tegen de lokale krant Tubantia. Ze is er dolgelukkig mee, al heeft ze wel gehaast haar baan opgezegd. Een functie als wijkcoach van het maatschappelijk werk kan ze niet houden, omdat de maatschappelijke dienst gelieerd is aan de gemeente. “Dan gaan belangen door elkaar lopen.” Bij de PvdA werd ook een lager geplaatste vrouw naar een raadszetel gestemd, maar die ziet ervan af. Het was oud-staatssecretaris Sharon Dijksma, die als lijstduwer op de lijst stond. Haar zetel gaat daardoor weer naar een man.

Zwolle: CU-vrouw thuis in mannenwereld

De negende plek op de kandidatenlijst van de ChristenUnie voor Ruth Stoorvogel-Bergman beviel de kiezers in Zwolle duidelijk niet. Ze stemden haar in één klap naar de tweede plaats, waardoor Stoorvogel opnieuw raadslid kan worden. Dat was ze de afgelopen driekwart jaar ook al, en blijkbaar tot groot genoegen van de Zwollenaren. Stoorvogel is buiten raadstijd vooral bezig met omgekeerde emancipatie: ze is hoofdredacteur van 4M, het blad van evangelische beweging De vierde musketier. In die beweging draait het vooral om mannen die samen in de natuur de strijd aangaan met God en de elementen. “De mannenwereld is mij niet vreemd. Ik ben opgegroeid met vier broers”, verklaarde Stoorvogel haar beroepskeuze.

Leiden: Nettowinst voor VVD-vrouwen beperkt

VVD-kiezers in studentenstad Leiden waren er deze keer bijzonder op gebrand vrouwen in de gemeenteraad te stemmen. Twee vrouwen die laag op de lijst stonden zijn naar de top-6 gestemd, zodat ze aanspraak konden maken op een zetel. De eerste was Alyssa Voorwald, die oorspronkelijk plaats 8 kreeg toebedeeld. In de weken voor de verkiezingen voerde ze uitbundig campagne voor zichzelf, onder meer met de ontbijtb(r)akfiets, een ontbijtservice voor studenten. De tweede vrouw die met voorkeurstemmen in de Leidse raad kwam, nam haar positie niet in. Het was oud-minister Melanie Schultz van Haegen. Haar plek kwam weer beschikbaar voor een man, zodat de netto vrouwenwinst bij de Leidse liberalen beperkt bleef tot 1.

Den Helder: D66-vrouw wilde op de achtergrond

D66’er Esther Scholten waande zichzelf op plek zeven onverkiesbaar voor de gemeenteraad van Den Helder. Op de website van haar partij waarschuwde ze kiezers nog dat ze alleen een rol ‘op de achtergrond’ ambieerde. Maar door voorkeurstemmen mag zij opeens toch een van de twee zetels voor D66 innemen. Scholten was er niet direct over uit of zij wel in de raad wilde. Ze gaat het nu toch doen, maakte ze bekend, zij het pas in 2019. Tot die tijd wil ze zich voorbereiden en zorgen dat ze het raadswerk kan combineren met haar eigen bedrijf, een bureau in studiebegeleiding voor jongeren. Scholten heeft wel een verklaring voor de 318 stemmen die ze kreeg. “Ik werk met jongeren, ik denk dat veel jongeren op me gestemd hebben.’’

Woerden: ruzie door voorkeurstemmen

In Woerden is sprake van een heuse vrouwenrevolutie. Waar de vertrekkende gemeenteraad zes vrouwen telde, zitten er in de nieuwe raad vijftien vrouwen. Drie van de vijftien vrouwen veroverden een zetel dankzij voorkeurstemmen. Volgens een lokale website kleurden de vakjes van Lia Noorthoek (ChristenUnie-SGP) en Simone Onrust (VVD) zo vaak rood dat zij onverwacht de raad in mogen. Ook Lia Arentshorst-van Rootzelaar, kandidaat op plaats vijf voor Inwonersbelangen, behaalde meer stemmen dan de mannelijke nummers twee, drie en vier. Volgens AD Groene Hart is hierdoor ruzie binnen de partij ontstaan. Arentshorst-Van Rootzelaar zou nu overwegen zich aan te sluiten bij Lijst van der Does.