Ik heb een extreme vorm van verlatingsangst

I Gij zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben
"Een gevoel van saamhorigheid, zoals gelovigen het kennen, daar ben ik altijd wel jaloers op geweest. En de troost, natuurlijk, van iemand die onvoorwaardelijk van je houdt en je nooit in de steek zal laten... Ik heb een keer een reportage geschreven over Arie Boomsma - knappe vent, verdacht aardig, kan neuken wie hij wil, en toch is-ie zo 'heilig' - en toen bedacht ik als insteek voor het verhaal dat ik mij door hem zou laten bekeren. Ik zei: 'Arie, je moet me redden!' 'Ik zoek wel een mooie kerkdienst uit', antwoordde Arie, 'en dan ga je maar met me mee'. Nou, het wás niet eens een kerk, maar een of ander schoolgebouw. Het was een bijeenkomst, in het Engels, en ik hoorde binnen de kortste keren allerlei enge kreten zoals disobedience en redemption voorbijkomen. Bijna sekteachtig vond ik het. Toch was het samen zingen, na afloop kletsen en met z'n allen koffie drinken best gezellig; dáar houd ik dan wel weer van, zonder het religieuze gedoe eromheen.

'Je moet eerst erkennen dat er een God is', zei Arie, 'daarna ga je gericht zoeken, welk geloof er bij jou past'.

Ik wil het wel. Ik wil écht een gesprek met God, maar Hij zegt gewoon niks terug. En die bijbelverhalen, ik weet het niet, hoor. Volgens mij is het één uit de hand gelopen roddel. Die verhalen, over genezingen en opstaan uit de dood, zijn gewoon vervormd; steeds sterker geworden. Jezus heeft wel bestaan, maar hij was misschien een soort geslaagde versie van Emile Ratelband uit die tijd. Je kunt niet zomaar uit je graf verdwijnen, dat kán gewoon niet.

Ik ben iemand van: eerst zien, dan geloven. Daarom moet ik zelf maar een beetje zien te ontdekken wat de zin is van mijn bestaan. Een goed mens zijn. Wat gij niet wil dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Ertoe doen. Iets achterlaten voor een volgende generatie. Dat soort dingen."

II Gij zult u geen gesneden beeld maken noch enige gestalte van wat boven in de hemel, noch van wat beneden op de aarde, noch van wat in de wateren onder de aarde is
"Toen ik haar biografie las, kwam ik erachter dat Marilyn Monroe een treurig en ongelukkig leven heeft gehad, maar toen ik een meisje was, kon ik alleen maar denken: dat wil ik ook. Grote borsten, blond haar en dat alle mannen naar mij kijken. Mijn kamer hing vol posters, en ik knipte ook plaatjes uit van andere pin-ups. Misschien droomde ik ervan ooit ook een sekssymbool te worden, maar ik denk dat ik vooral mooi wilde zijn. Aantrekkelijke mensen, prachtig opgemaakt, goed gekleed - daar hield ik toen al van. Op de kunstacademie waar ik later naartoe ging, leverde die voorkeur vaak discussies op. Ik maakte alles mooi, terwijl daar het motto was: hoe lelijker hoe beter. Het gewone leven was me al te grijs of te somber. Het moest mooier, vrolijker en gezelliger."

III Gij zult de naam van de Here, uw God, niet ijdel gebruiken
"Er zijn een paar dingen die ik niet zeg: godverdomme en kanker. Die twee. Nooit. Het ene is bijgeloof - straks word ik écht verdoemd - en kanker, nou ja, daar zijn te veel mensen in mijn omgeving aan doodgegaan. Tyfus mag wel, dat bestaat niet eens meer. Kut, dat roep ik ook vaak. Tegen mannen zeg ik wel eens kutlul, of pisvinger. Nooit in het bijzijn van mijn dochter trouwens. Ik ben zo'n trieste moeder die 'chips!' in plaats van shit roept. Vreselijk, hè? Soms betrap ik mezelf erop dat ik het ook in gezelschap van volwassenen doe. 'Chips!' Schrijf dat alsjeblieft niet op. Ik moet er echt vanaf."

IV Gedenk de sabbatdag, dat gij die heiligt, zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen; maar de zevende dag is de sabbat van de Here uw God, dan zult gij geen werk doen
"De oma van mijn vader was een joods-Portugese vrouw, ze is waarschijnlijk uit angst katholiek geworden. Haar dochter was joods en mijn vader - onder een joods hart gedragen - ook. Bij mij houdt het op, maar ik heb wel altijd een vreemd soort aantrekkingskracht naar joodse mensen toe gevoeld. Dat wil zeggen: ik voel me eerst tot hen aangetrokken en ontdek later pas dat ze joods zijn. Mijn vriend (Daniël de Ridder, profvoetballer, AV) is ook joods. We vieren geen seideravond en we houden de sjabbes niet in ere, maar hij doet wel elke avond voor het slapengaan zijn Hebreeuwse gebedje.

Op zondag probeer ik wel rust te nemen, maar ik ben daar niet zo goed in. Ik kan heel moeilijk stilzitten, ik heb altijd een to do-list. Zelfs televisiekijken lukt me niet: zonde van mijn tijd. Ik vraag me voortdurend af of ik wel genoeg heb gedaan. Is het wel goed genoeg? Heel irritant. Ik word er zelf soms ook gek van. Ze zeggen dat rust met de jaren komt. Daar verheug ik me nu al op. Lijkt me heerlijk. Een potje patience spelen aan de Costa Brava. En verder niks."

V Eer uw vader en uw moeder
"Wat ik me goed kan herinneren, is het beeld van mijn vader, bij ons op de veranda. Ik zag dat hij een beetje zat te schokken: hij huilde. Dat had ik hem nog nooit zien doen. Hij zei zoiets als 'ik ga weg hier, het werkt niet meer, ik ga ergens anders wonen'. Dat was al fout nummer 1; zo'n gesprek voer je met beide ouders. Nu dacht ik dat mijn moeder een trut was die mijn vader er zomaar uit wilde schoppen.

Mijn zus en ik bleven bij mijn moeder wonen. Ik was vier jaar oud en ik nam een rol aan die ik voor de rest van mijn leven zou blijven spelen. Ik was de onderhandelaar, de psycholoog, de clown. Mijn vader begon aan een nieuw leven, maar mijn moeder bleef in het verdriet over die scheiding hangen. Ze was niet tevreden met haar bestaan. Ze kon het niet verkroppen, was enigszins verbitterd over het gebroken gezin. Ik probeerde haar op te vrolijken. Als ze afgaf op haar ex-man, de klootzak, 'je vader', probeerde ik haar te begrijpen en later - toen ik ook zijn kant van het verhaal hoorde - speelde ik de bemiddelaar.

Het gekke is dat we in die jaren nog wel met zijn vieren op vakantie gingen, maar als we dan op Ibiza aankwamen, ging mijn vader naar een of andere vriendin die hij daar op het eiland had zitten. Het was heel verwarrend allemaal. Ik was soms erg jaloers op de gewone gezinnen waar mijn vriendinnetjes in opgroeiden.

Toen ik ouder werd, en een eigen visie op het verhaal van mijn ouders kreeg, werd het allemaal wat moeilijker thuis. Ik was een baldadig kind, een vreselijke puber. Een tijdlang was ik heel erg boos op mijn moeder en ik kon niet wachten tot ik oud genoeg was om het huis uit te gaan.

Die scheiding, het loyaliteitsconflict waarin ik steeds terechtkwam, het hele gedoe, heeft mij uiteindelijk toch opgebroken. Ik heb last van een extreme vorm van verlatingsangst. Ik ga er vanuit dat iedereen op een dag zomaar bij je weg kan gaan.

Later, toen ik zelf een kind kreeg, ben ik milder naar mijn ouders gaan kijken. Mijn moeder heeft twee kinderen in haar eentje opgevoed. Dat heeft ze goed gedaan, we zijn aardig opgedroogd, niet aan de drugs geraakt en best wel leuke meiden geworden. En mijn vader - dat zag ik heel duidelijk voor me toen ik voor een artikel een familieopstelling heb gemaakt - handelde zo omdat hij zelf nog maar een kind was toen hij zijn ouders is kwijtgeraakt. Hoe kun je goed voor je kinderen zorgen als je eigenlijk zelf altijd een kind bent gebleven? Het klinkt heel eenvoudig, maar toch is het zo: als je die lijn, dat perspectief, ziet, gaat er een wereld voor je open. Mijn ouders zijn ook gewoon maar mensen; ze hebben het beste met ons voor gehad... Weet je wat ik nu wel eens denk? Misschien had ik mijn moeder wel iets meer kunnen eren. Ik was in mijn puberteit erg brutaal tegen haar, vooral als er vriendinnen bij waren. Vond ik het wel tof om haar uit te schelden. Dat vind ik echt heel naar. Nee, ik heb het nooit tegen haar gezegd. Bij dezen dan maar. Pff... moeders en dochters! Ik houd mijn hart vast voor wat ik straks zelf allemaal te verduren ga krijgen... Heb je zin in een stroopwafel?"

VI Gij zult niet doodslaan
"Zo'n Dutroux, die in zijn cel gewoon nog naar kinderporno zit te kijken, Robert M. die het met baby's deed - met baby's! - Joran van der Sloot en al die andere gekken... Ik weet het niet. Levenslang opsluiten is wel een idee, maar met dat rechtssysteem van ons kunnen ze toch elk moment weer vrijkomen. Soms denk ik: is het niet beter om de doodstraf... nee, zullen we hier maar stoppen voordat ik domme dingen ga zeggen? Gij zult niet doden. Zo is het. Klaar. Helemaal goed."

VII Gij zult niet echtbreken
"Mijn vader zei dat iedere man vreemdging. Laat hem lekker z'n gang gaan, dan komt het allemaal wel goed. Ik heb, op dat terrein, altijd een soort rol gespeeld. Ik deed er nooit moeilijk over, maar ik vond het helemaal niet leuk. Ik ging ook wel vreemd, maar alleen als die ander was vreemdgegaan, uit wraak, heel kinderachtig.

Eigenlijk was de prins op het witte paard voor mijn ogen van zijn paard geschopt, maar ik wilde er toch heel graag in geloven. Ik kwam Ruud (De Wild, radio-dj, AV) tegen en het was: wow! Dit is 'm! Zoiets had ik nog niet eerder gevoeld. Binnen een jaar was ik getrouwd. Ik was vijfentwintig. Ik had me zo voorgenomen het helemaal anders te doen dan mijn ouders - ik zou bij deze ene man blijven en een groot gezin gaan stichten - maar niet lang na de geboorte van Toy, onze dochter, liep het al mis. Ik ben teleurgesteld, natuurlijk. Het voelt als falen. En ons kind is, hoe dan ook, de dupe.

Ik denk dat Daniël en ik een goede match hebben. We zijn niet voor niets al zes jaar bij elkaar. We wonen in twee huizen, dat scheelt. Nee, ik zal niet nog een keer trouwen. Eén keer is genoeg. Het was heel romantisch allemaal hoor, een sprookjeshuwelijk, maar na de scheiding hadden we het geld dat we voor het feest moesten lenen nóg niet helemaal terugbetaald."

VIII Gij zult niet stelen
"Een paar keer? Heeft mijn vader echt tegen je gezegd dat hij maar een paar keer iets heeft gestolen? (Hans Dagelet, Tien Geboden, 8 april 2011, AV). Nou ik heb het hem héél vaak zien doen. Het leek trouwens niet echt op stelen; hij liep gewoon ergens langs, pakte het op en huppekee, nam het zó mee naar buiten. Hij had die spullen helemaal niet nodig joh, het was gewoon een uitdaging, of een grap, denk ik.

Ik heb het later zelf maar één keer gedaan. Echt. En wat denk je dat het was? Een ansichtkaart van Marilyn Monroe. Ik werd betrapt, of eigenlijk werd mijn vriendinnetje betrapt en moest ik ook mijn zakken leeghalen. Ik koos in die tijd altijd van die verkeerde vriendinnetjes. Zelf was ik eigenlijk wel een zoeterik. Nou ja, soort van."

IX Gij zult geen valse getuigenissen spreken tegen uw naaste
"Een leugentje om bestwil, oké, maar ik háát jokkende mensen. Ik ben niet wantrouwend of zo, maar ik heb het wel onmiddellijk door als ik word bedrogen. Laatst zei iemand tegen mij: 'Ga er nou maar vanuit dat je niemand kunt vertrouwen'. Dat wil ik helemaal niet. Ik geloof dat iedereen een goede kant heeft. Ik zou met zo'n negatieve insteek helemaal niet kunnen leven. Daar ben ik veel te gevoelig voor."

X Gij zult niet begeren uws naasten huis; gij zult niet begeren uws naasten vrouw, noch zijn dienstknecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn rund, noch zijn ezel, noch iets dat van uw naaste is
"Het is niet zo dat ik het anderen niet gun, maar ik denk al heel snel: dat wil ik óók. Een tijdje geleden zag ik Anouk zitten bij 'De Wereld Draait Door' en ik dacht: wow, wat ziet die er goed uit! Ik heb zelf al zoveel rimpels... Weet je wat vrouwen doen? Ze scannen altijd onmiddellijk hun soortgenoten. Ze willen dat wat die ander heeft. Er is wel eens onderzoek naar gedaan met guppies. Een felgekleurde mannetjesguppie is voor de vrouwtjes het aantrekkelijkst; daar gaan ze met z'n allen achteraan. Maar wat gebeurt er als je één niet bijzonder gekleurd mannetje met één vrouwtje in een aparte cilinder van het aquarium laat paren? Dan gaan al die vrouwtjes dat ene vrouwtje nadoen en kiezen ze allemaal voor het minder felgekleurde visje. Mate copying heet dat. Als je aan vrouwen foto's van allerlei mannen laat zien en je zegt bij de foto van de minst aantrekkelijke man dat hij wel héél erg populair is bij de dames kiezen ze prompt allemaal voor die lelijkerd.

Het is dus helemaal niet zo gek dat ik altijd denk dat het gras groener is aan de overkant. 't Is de natuur.

Gelukkig zie ik mijn ambities langzaam kantelen. Eerst zocht ik zoveel mogelijk aandacht - psychologie van de koude grond: op zoek naar de afwezige vader - maar de laatste jaren verlang ik vooral naar diepgang. Ik wil nog een boek schrijven, achter de schermen werken en zorgen dat mijn dochter goed terechtkomt. Dat is alles."

undefined