'Ik ben priester, maar ook homo'

Drie jaar geleden benaderde priester Remy Jacobs schrijfster, theatermaker en Trouw-columnist Marjolijn van Heemstra met het idee om samen een voorstelling te maken over misbruik in de rooms-katholieke kerk. Jacobs was wat je noemt een ervaringsdeskundige. Van zijn tiende tot zijn vijftiende werd hij door twee mannen uit zijn parochie seksueel misbruikt; het ging om een pater en de dirigent van het kerkkoor. Later werd hij zelf priester, en toen hij zijn homoseksualiteit niet langer meer kon en wilde verbergen, stopte hij in 2005 met zijn pastorale werk. Daarna wilde hij met zijn verhaal het theater in om een einde te maken aan wat hij de hypocrisie rond seksualiteit in de katholieke kerk noemt. "Het was natuurlijk ook een manier om mijn eigenwaarde terug te krijgen", zegt hij nu.

Jacobs en Van Heemstra verdiepten zich in de materie en kwamen in 2014 met de voorstelling 'Als ik de liefde niet heb', een poëtisch verhaal over - inderdaad - de liefde en de afwezigheid daarvan en over hoe een kwetsbaar individu zich staande houdt in een systeem als de kerk. En nu is er een vervolg onder de titel 'Hoe houden we de kinderen heel?'. Van Heemstra: "Ik merkte dat mensen nieuwsgierig waren hoe het met ons is verder gegaan."

Juichende kritieken

Hun eerste voorstelling kreeg juichende kritieken en maakte een succesvolle tournee langs de Nederlandse theaters. "Er waren een heleboel dingen die mij raakten in het verhaal van Remy", vertelt Van Heemstra in een Amsterdams koffiehuis. "Het ging over het systeem tegen het individu. Dat is voor theater heel aantrekkelijk. Daarnaast ben ik geïnteresseerd in godsdienst. Ik heb ooit godsdienstwetenschappen gestudeerd, hoewel ik helemaal niet kerkelijk ben. Verder heb ik een grote fascinatie voor de manier waarop Remy gelooft, omdat ik dat nooit zou kunnen opbrengen. Maar ik wil het wel begrijpen."

Jacobs: "Marjolijn leerde mij om woorden te geven aan woede, en wel op een nette manier, zonder bij wijze van spreken meteen iemands hoofd eraf te hakken."

Van Heemstra: "Ik vond het interessant hoe hij na dat misbruik toch bleef zoeken naar een antwoord binnen het systeem, binnen de kerk. Die kerk die in mijn ogen zo gefaald had."

Jacobs: "Het was iets wat ik moest doen. En zij heeft de deur er voor open gemaakt. Door taal te geven aan wat ik heb beleefd, kon ik er grip op krijgen. Je wordt zo meer de regisseur van je eigen verhaal."

Van Heemstra: "In de voorstelling was ik een soort van ondervrager. Af en toe speelden we ook scènes als Johannes van het Kruis en Teresa van Ávila. Er liepen een aantal dingen door elkaar in de voorstelling. Er zat bijvoorbeeld ook een stukje in over abortus. En daar hadden we dan een soort van dialoog over: hoe hij dan als priester reageert en wat ik daar dan weer van vond. Voor mij was het overkoepelende thema: mag je open zijn over alles of moet je de dingen achter gesloten deuren houden?"

Jacobs: "Het publiek was gemêleerd, er kwamen zowel theatermensen op af als mensen die actief waren in de kerk. Er zijn drie bisschoppen komen kijken, onder wie Gerard de Korte en Hans van den Hende, de bisschop van Rotterdam. Die was echt aangedaan."

Paus Franciscus

Het was de bedoeling dat ook een andere, veel belangrijkere bisschop kennis zou nemen van 'Als ik de liefde niet heb'. Jacobs schreef een brief aan paus Franciscus met het verzoek of hij en Van Heemstra langs mochten komen.

Jacobs: "We wilden hem iets vertellen over de voorstelling en ik wilde hem de vraag voorleggen of ik priester mag zijn op mijn eigen manier, met mijn voorgeschiedenis en bevrijd van het celibaat."

Van Heemstra: "Ik was nogal teleurgesteld over het antwoord. Ik vond het weinig voorstellen. Een ontmoeting zat er ook niet in. Remy was wat positiever, omdat hij zo'n brief anders leest."

Jacobs: "Ik had eerder al Benedictus XVI geschreven. Iets van mijn leven verteld, wat mij overkomen is. Ik kreeg toen een brief terug waar zo iets in stond als : 'We hebben kennis genomen van de crisis in uw roeping.' Dat vond ik teleurstellend. Deze keer had ik de indruk dat de paus, Franciscus dus, mijn brief werkelijk gelezen had. Hij zei niet: 'Er is een crisis in je roeping', maar 'Ik kan niet op al jouw vragen persoonlijk ingaan', wat ik goed begrijp. Verder vroeg hij mij voor zijn intenties te blijven bidden en beloofde hij voor mijn intenties te bidden. Ik las daarin: 'Misschien dat ik niet alles kan veranderen, maar als er wat te veranderen is, dan doe ik het.'

Van Heemstra: "We wilden op bedevaart naar Rome. Dat is er jammer genoeg niet van gekomen, maar misschien is de conclusie wel dat die bedevaart toch gelukt is, alleen hier in Nederland: in hele kleine stapjes."

Nachtdienst

En dus houden ze vanavond een nachtdienst in de Waalse kerk in Rotterdam. Daar kijken Jacobs en Van Heemstra terug op hun vorige voorstelling, praten hun publiek bij over de afgelopen twee jaar en vertellen het verhaal van de brief aan de paus. Jacobs doet zijn priesterkleed aan en zal preken over de Barmhartige Samaritaan. Verder wil hij zaterdag zoals hij het noemt zijn priesterschap 'terug claimen'.

"De bisschop van Rotterdam heeft mij gevraagd om de uitoefening van mijn priesterschap terug te geven. Zaterdag ga ik zeggen dat ik dat niet ga doen. Het is een schizofrene gedachte: dat je priester bent, maar het niet mag uitoefenen. Ik bén priester, maar ik ben ook homo en heb een vriend en ik vind dat dit samen moet kunnen gaan. Ook in de rooms-katholieke kerk. Natuurlijk geldt mijn pleidooi ook voor heteroseksuele priesters. Ook zij moeten volledig van hun seksualiteit kunnen genieten én priester zijn. Een vriendin van mij vroeg mij ooit: 'Waarom word je niet gewoon anglicaan? Daar doen ze een stuk minder moeilijk.'"

Van Heemstra: "Maar dan laat je dat andere 'systeem' - de rooms-katholieke kerk - in de steek. Dat wil jij niet."

Jacobs: "Dat zou voor mij toch een omweg betekenen. Je zegt dan eigenlijk: 'Als het in de rooms-katholieke kerk niet lukt, dan probeer ik het daar maar.' Ik wil dat het híer lukt en dat de rooms-katholieke kerk op dit punt een brede blik krijgt. Als het om seksualiteit gaat, leeft de katholieke kerk namelijk nog in de Middeleeuwen."

Van Heemstra: "Het gaat niet alleen om Remy's verhaal, maar om het grote verhaal van de kerk en seksualiteit."

Jacobs werkt al tien jaar als geestelijk verzorger in een verpleeghuis. De laatste tijd gaat hij af en toe weer voor in een viering. "Ik beschouw mezelf nog steeds als priester. Dat heb ik lang niet gedaan. Ik miste het voorgaan in vieringen. Voor mij is de eucharistie de ontmoeting met Jezus. Het is niet alleen maar breken en delen, een soort van gezellige maaltijd. De eucharistie is een mystieke ruimte waarin je Christus ontmoet. Mijn oma was dement, zij kende mij alleen nog als priester. Daarom heb ik met haar en de kleine gemeenschap van dementerenden samen de mis gevierd. Verder vroeg een collega-priester mij laatst om samen met hem voor te gaan in een eucharistie-viering. Dat voelde als thuiskomen."

Van Heemstra: "Voor mij is Remy door zijn zoektocht en worsteling een soort van de ideale priester. Alleen staat er iets in de weg waardoor hij niet in de rooms-katholieke kerk kan functioneren. Dat moet verdwijnen."

'Hoe houden we de kinderen heel?' door Remy Jacobs en Marjolijn van Heemstra, vanavond om 22.00 uur in de Waalse kerk te Rotterdam. De voorstelling is uitverkocht, maar is binnenkort als podcast te beluisteren op trouw.nl

undefined

remy jacobs

Remy Jacobs (47) studeerde theologie aan het Grootseminarie Rolduc in Kerkrade. In 1997 werd hij tot priester gewijd voor het bisdom Roermond. Hij werkte als kapelaan in verschillende parochies in Roermond en Maastricht. In 2005 werd hij op eigen verzoek ontheven uit zijn pastorale functies. Sindsdien werkt hij als geestelijk verzorger in Rotterdam.

undefined

marjolijn van heemstra

Marjolijn van Heemstra (35) studeerde godsdienstwetenschappen en is schrijfster en theatermaker. In haar werk onderzoekt zij hoe systemen zich verhouden tot het individu en in hoeverre het leven van mensen bepaald wordt door hun omgeving en achtergrond. Voor theater Frascati in Amsterdam maakte zij samen met Sadettin Kirmiziyuz een voorstelling over Hans Janmaat, de leider van de Centrumpartij en later de Centrum Democraten. Van Heemstra heeft een wekelijkse column in de Trouw-bijlage 'Tijd'.

undefined