Ieder zijn oudejaarsconference

Hoe hoog is de grapdichtheid?
Dolf Jansen staat bekend als een hoge-snelheidscabaretier, dus met die grapdichtheid zit het wel goed. Maar Dolf is niet alleen een grappenmaker pur sang, hij houdt ook van een 'grondgedachte' waar hij zijn oudejaarsconference op baseert. Deze keer is dat: 'U bevindt zich hier'. Jansen roept op om vooral in het moment te leven: het is hier en nu en niet anders. Hij is tegen kortzichtigheid en voor vrijheid in welke vorm dan ook. Hij zou graag zien dat we ons meer openstellen, want 'dan kom je nog eens ergens'.

Is de voorstelling actueel?
Laat dat maar aan Dolf Jansen over. Hij kan als geen ander grappen maken over de actualiteit, dus een jaaroverzicht is voor hem een eitje. Of het nu over de 'Vijftig tinten grijs'-hype gaat, kickbokser Badr Hari of 'Sterren springen', het komt allemaal voorbij. Zelfs Yolanthe 'van Kabeljauw tot Kastruimte' heeft haar moment gekregen bij Jansen. Deze cabaretier heeft een snelle geest en verbindt dingen met elkaar die je niet gauw bij elkaar zou bedenken.

Dit jaar zit Jansen sterk in op het leedvermaak. Hij maakt grappen over de ijdelheid van advocaat Bram Moszkowicz die in korte tijd baan, vrouw én geld kwijtraakte. Over de Rabobank die zich terugtrekt uit de wielersport omdat dat een 'onbetrouwbare wereld' blijkt, terwijl ze als bank natuurlijk brandschoon zijn. En ook het mislukte Eyeworks-programma '24 uur: tussen leven en dood' dat het VUmc in verlegenheid bracht, passeert de revue.

Is het een echte oudejaarsconference?
Dolf Jansen noemt zichzelf 'erkend als recordhouder Oudejaarsvoorstellingen van Nederland voor altijd'. Die titel klopt, want hij maakt al vanaf 1988 oudejaarsconferences. Eerst samen met zijn hardloopmaatje Hans Sibbel als Lebbis & Jansen en vanaf 2007 alleen. Dat brengt de teller op 25 stuks.

Hoe hoog is de grapdichtheid?
Grapdichtheid? Alleen het woord al. Nee, hoeveel grappen er per minuut in zijn voorstelling zitten, daar is Maarten van Rossem niet zo mee bezig. Hij is natuurlijk ook geen conferencier, maar een beroepsmopperkont met humor - en dat is vervolgens nogal uit de hand gelopen. Wat niet wil zeggen dat Van Rossems oudejaarsvoorstellingen geen conferences zijn.

Het is uiteraard streng verboden om de namen Toon Hermans en Maarten van Rossem rechtstreeks met elkaar in verband te brengen, maar Van Rossems volkomen ontspannen manier van voordragen en iedere grap afsluiten met het vragende woordje 'hè?' ("U weet niet eens honderd procent zeker of ik niet Erik van Muiswinkel ben. Hè?"). Dat dus, dat roept wel dezelfde oubollige meligheid op als de 'One Man Show' van Toon uit 1963, waar Van Rossem zelf als 18-jarige jongen bij aanwezig was. Oubollig vanuit een 2012-perspectief dan, uiteraard. De briljante Hermans zou in deze tijd onder snelle handelaren in grapdichtheid worden bedolven.

Is de voorstelling actueel?
Van Rossem is verslaafd aan Teletekst, bekent hij, en dat merk je. De boodschap van 'Kluitjesvoetbal' - zoals de voorstelling heet - luidt: De politiek is de weg kwijt, criminelen als Willem Holleeder, Badr Hari en Joran van der Sloot zijn een soort publiekslievelingen geworden, en het geweld in het voetbal komt wél door de sport zelf. Dat alles is weer de schuld van 'de media', die immers nieuws maken van gebeurtenissen die geen nieuws zijn, aldus Van Rossem. Laat u niet gek maken, stelt hij ons gerust: "We leven in een van de rijkste landen ter wereld."

Is het een echte oudejaarsconference?
Het is maar net wat je daar dan onder verstaat. Als een oudejaarsconference voor u betekent: losjes grappend het nieuws van het afgelopen jaar doornemen, dan zeg ik: ja, dat deed Maarten. Maar vraagt u mij: Zette Van Rossem zijn publiek aan het filosoferen en liet hij vakkundig de zaal zich in de oliebollen verslikken van het lachen? Dan antwoord ik: Nee, dat deed Maarten niet.

Hoe hoog is de grapdichtheid?
Als iemand meteen al zegt: 'Omdat het leuk moet zijn, kan ik het niet', dan weet je dat het bij theatermaakster Laura van Dolron niet per se om de lach gaat. Haar oudejaarsconference is gebaseerd op die van Wim Kan - de oervader van het genre - uit 1976, het geboortejaar van Van Dolron. Ze heeft een aantal teksten en grappen van Kan subtiel verweven met haar eigen verhaal. Haar uitgangspunt is dat Kan op het podium totaal iemand anders was dan in het echt. Hij was bang voor zijn publiek, haatte het daarom, en daar had hij iets mee moeten doen, vindt Van Dolron. Zij neemt dat gegeven - voor haar zeer herkenbaar - en doet wat Kan nooit deed: een voorstelling maken over wie ze werkelijk is. Ze is kwaad, op een wrang-grappige manier. Haar oudejaarsconference is persoonlijk en universeel tegelijk en in plaats van een spervuur aan grappen geeft zij food for thought, om over na te denken dus. En dat is ook mooi, zo aan het eind van het jaar, wanneer terugkijken de norm is.

Is de voorstelling actueel?
Ja en nee. Wim Kan was bij uitstek iemand die de politiek onder de loep nam. En Laura van Dolron heeft geen zin om het jaar 2012 in hapklare brokken onze kant op te slingeren. Geen zin in oneliners waarmee alles 'gebanaliseerd' wordt. "Ik ben een mens, geen gezelligheidsmachine." Maar door haar opzet - ze reflecteert op Kan, op het fenomeen oudejaarsconference, op het maakproces van een voorstelling én op zichzelf - is de voorstelling tegelijkertijd verrassend actueel.

Is het een echte oudejaarsconference?
Eh, nee, dat is inmiddels wel duidelijk, toch? Eerder het tegenovergestelde. Hoewel, de teksten van Laura van Dolron zijn recht voor zijn raap en kwetsbaar en dat maakt het bijzonder. Verfrissend, zouden ik eerder willen zeggen, heel verfrissend in het scala van mannelijk grapgeweld.

Hoe hoog is de grapdichtheid?
Niet bijzonder hoog en ook niet bijzonder laag. Precies goed, eigenlijk. Dat maakt Guido Weijers tot een conferencier die een breed publiek aan het lachen krijgt en mensen naar de schouwburg lokt die normaal niet gaan. Weijers is voor iedereen te volgen en gaat nergens een grens over. Zoekt die zelfs niet op. Erg spannend, inspirerend of origineel is dat niet. Maar misschien gaat het Weijers en zijn publiek daar ook helemaal niet om. Wat mij bijbleef van deze oudejaarsconference was een enkele goede grap, hier en daar een minder geslaagde poging, maar bovenal viel op dat Guido Weijers door zijn ervaring aan autoriteit heeft gewonnen en met die bagage een gemoedelijke sfeer fabriceert. Veel meer wordt er niet gebracht, veel meer wordt er ook niet verwacht.

Is de voorstelling actueel?
Hartstikke actueel. En interactief - opnieuw een signaal dat in de zelfde richting wijst: Weijers is er voor iedereen. Voor de conference begon, stond er een groot scherm op het podium, dat het publiek vroeg: 'Over welke gebeurtenis uit 2012 moet Guido het tijdens zijn show hebben?' De één-tweetjes met de zaal voerden ons naar het facebookfeest in Haren, 'Vijftig tinten grijs' (geestige voorleespassage van Weijers), politieke slogans, de Olympische Spelen van Londen en naar de overeenkomst tussen Neil en Lance Armstrong ("Allebei een carrière naar de maan"). Weijers' boodschap staat precies haaks op die van Youp van 't Hek: we moeten juist helemaal niet leven alsof we maar één keer leven.

Is het een echte oudejaarsconference?
Daar ben ik nog niet helemaal uit. Weliswaar roept het op de korrel nemen van een heel jaar altijd wel een zeker oliebollengevoel op, maar wie wat meer afstand neemt kan de voorstelling van Weijers óók gerust zien als een op zichzelf staande show. Daar heb je het weer, inderdaad. Met Guido Weijers kun je alle kanten op, en dat is zowel zijn euvel als zijn kracht.

Hoe hoog is de grapdichtheid?
'Het eerlijke verhaal' van Erik van Muiswinkel en consorten is natuurlijk een goed bedachte truc om alles wat dit jaar gebeurde nog eens een keer van de andere kant te bekijken. Juist, door de gekantelde bril van een clubje uitstekende cabaretiers. Alleen komen we er zo natuurlijk nooit achter waar de waarheid ligt... Erik van Muiswinkel is de ankerman van een groep cabaretiers met ieder zo hun eigen kwaliteiten. De liedjes van Niels van der Laan en Jeroen Woe - 'Bye sukkel' en 'Meisjes uit Haren' - zijn absolute hoogtepunten, evenals de spreekbeurt over de kwaliteit van het basisonderwijs van schoolmeisje Sanne Wallis de Vries. De conferences van Van Muiswinkel zijn grappig en verhalend. Af en toe wordt hij ruw onderbroken door Joep van Deudekom en Rob Urgert, die als de Fact Checkers een aantal uitspraken van Van Muiswinkel nog eens onder de loep nemen. Al met al behoorlijk grappig.

Is de voorstelling actueel?
Jazeker. Het jaar wordt uitstekend gecoverd met astronaut André Kuipers (tot Van Muiswinkels grote verrassing gekozen tot man van het jaar), de Olympische Spelen, de verkiezingen, Gangnam Style van Psy, een lekkere sneer naar Peter R. de Vries, het Songfestival, corruptie binnen woningcorporaties et cetera. Een mooi palet aan onderwerpen dat de mannen en vrouw op snel gemonteerde wijze presenteren. Ook fijn: de 'oh ja-momenten'. Van die dingen die je eigenlijk al vergeten was, maar die Van Muiswinkel nog even smakelijk voor je opwarmt met een goede grap.

Is het een echte oudejaarsconference?
Wat vroeger een man alleen deed, is nu uitgesmeerd over een groep en dat werkt goed. Bovendien is dit de conference die op oudejaarsavond rond de klok van half tien wordt uitgezonden op Nederland 1, dus daarmee is het dé oudejaarsconference van 2012. Duidelijk toch?

undefined