’Houten klazen’ Balkenende en Bos gevangen in patstelling
Hoewel Nederland de afgelopen jaren onder grote spanningen stond, verloopt de verkiezingsstrijd tot nu toe opvallend spanningsloos.
Van de tegenstellingen die aan de oppervlakte zijn gekomen door immigratie, vergrijzing en terrorisme, wordt maar weinig zichtbaar in deze campagne. Er is sprake van een patstelling.
Deze stelling ontstaat niet alleen als de koning geen kant meer op kan, maar ook als de tegenstander door herhaling van zetten eeuwig schaak kan geven. Het tv-debat tussen Balkenende en Bos, afgelopen vrijdag bij RTL, weerspiegelde dit beeld. Voor de zoveelste keer zagen we de bekende slagenwisselingen over de AOW, de hypotheekrente-aftrek en de koopkracht van de middeninkomens. De discussie daarover is zo uitgekauwd, dat de aandacht zich gemakkelijk verlegt naar allerlei bijzaken, zoals het aantal glimlachjes, de oogopslag en zelfs de ’X-factor’ van de kandidaten. Door deze bijzaken op te kloppen wordt de spanning van de race naar het Torentje erin gehouden, maar het resultaat van deze geforceerde inspanning is Haagse bluf: veel lucht, weinig inhoud.
De schuimklopperij is kenmerkend voor deze campagne. De WRR, de onafhankelijke denktank van de regering, bracht onlangs de tegenstellingen die zich in de samenleving aftekenen, indringend in beeld: jong versus oud, allochtonen versus autochtonen, hoog- versus laagopgeleiden. Voeg daar aan toe de spanningen over de rol van de islam in de publieke ruimte en de vraag hoeveel privacy we moeten inleveren voor onze veiligheid, en er tekent zich een ruim speelveld af. Toch verkiezen onze politici de strijd op de vertrouwde vierkante centimeter en deinzen ze ervoor terug het hele veld te gebruiken.
De patstelling zien we zelfs terug in de lijstaanvoerders zelf. Balkenende riep onlangs op tot een VOC-mentaliteit, de durf om de zeeën te bevaren en het avontuur te zoeken, maar zijn verkiezingsprogram speelt opzichtig in op de behoefte van mensen aan zekerheid. De christen-democratische strateeg Hans Hillen wees er afgelopen vrijdag in het tv-programma ’Nova’ op dat de twijfel tussen angst en ondernemingszin in de hele samenleving heerst, ook buiten Nederland. Daaruit verklaart hij de patstelling in de politiek. De politieke leiders durven, anders gezegd, niet uit de bekende kaders te breken en leiderschap te tonen.
Het resultaat kan over ruim twee weken niet anders zijn dan een patstelling. Krijgen we een kabinet van CDA en PvdA, dan wordt het een coalitie waarop het woord van oud-VVD-leider Oud van toepassing is: ’Uit mekaar meugen ze niet, bij mekaar deugen ze niet.’
De huidige liberale aanvoerder, Mark Rutte, schetste dat perspectief afgelopen zaterdag als ’een rusthuis aan de Noordzee’. Maar zijn alternatief, een kabinet van CDA en VVD, zal evenmin slagvaardig zijn. Het liberale huis is een verdeeld huis en zal bij verlies in een strijdtoneel veranderen, te instabiel om te regeren.
De doorbraak zal zich vanuit het midden moeten voltrekken. Dat is de ware proeve van staatmanschap waarvoor Balkenende en Bos staan. Maar tot nu toe laten ze zich door de wetten van de televisie imponeren en worden onbenulligheden hoofdzaken. Het gevolg is dat we in het tv-debat twee voorgeprogrammeerde houten klazen te zien kregen in plaats van twee leiders die de patstelling durven.
