Hoornse vrouwen : eigenzinnig of devoot, maar vooral vaak onzichtbaar.

Weduwen en ongehuwde vrouwen, voor hen werd dit hofje in 1682 gebouwd. Daarom werd het Klaas Stapels Hofje oorspronkelijk het ’Vrouwenhofje’ genoemd. De bewoonsters mochten op zo’n plek meestal gratis wonen. Maar dan moesten ze zich wel deugdzaam gedragen. Vaak ging de poort in de loop van de avond op slot.

Een vrouw van het minder brave soort zien we hier buiten de poort op een gevelsteen: een bijbels tafereel van Judith die Holofernes’ hoofd afhakt met zijn eigen zwaard. Mooi startpunt voor een wandeling die in het teken staat van de geschiedenis van ’Hoornse’ vrouwen.

In de eeuwen vóór de bouw van het hofje moet een andere groep vrouwen in het oog zijn gesprongen: de nonnen van de zeven vrouwenkloosters die in de ruime omgeving van de Korte Achterstraat en de Nieuwstraat stonden. En dat tegenover slechts één mannenklooster. Het meeste is er verdwenen, maar twee kapellen zijn er nog.

In de tijd dat de inwoonsters van het Vrouwenhofje hun boodschappen gingen doen, waren deze vrome vrouwen alweer uit beeld verdwenen. Niet uit vrije wil, maar doordat Hoorn zich in 1572 aansloot bij Willem van Oranje in zijn strijd tegen de Spanjaarden. Dat was meteen een keuze voor het protestantisme. Het katholicisme – en dus ook het totale kloosterleven – werd de kop ingedrukt. Die nonnen werden door het latere protestantse stadsbestuur vast weleens gemist. Armenzorg was immers een taak die kloosters in het verleden regelmatig op zich hadden genomen. Maar er zouden in de 18de en 19de eeuw nog vele armen volgen die niet in de annalen staan bijgeschreven.

Vóór de Grote Kerk (nu kledingzaak!) links. Kijk even naar de dames boven de poort van het ’Oude Vrouwenhuys’ bij Kerkplein nummer 24. Dan naar de gefortuneerden op de Grote Oost 43: het Foreestenhuis.

Deze familie van rijke regenten werd in 1774 opgeschrikt door een ernstig schandaal. Weduwe en moeder van acht, Agatha van Foreest, had besloten met haar huisknecht te trouwen. Zó onder je stand huwen met een tien jaar jonger lid van het personeel dat nog rooms-katholiek is ook! Maar de eigenzinnige vrouw krijgt steun van vriendin en schrijfster Betje Wolff uit de Beemster. Zij prees Agatha’s moed om haar hart te volgen, ondanks alle tegenstand.

Aan de Slapershaven, meteen om de hoek drie 17de-eeuwse huizen. Daarop de verbeelding van de Slag op de Zuiderzee tegen de Spanjaarden in 1573. Naar de aanvoerder van deze zeeslag heten ze de ’Bossuhuizen’. Let even op de mythische voorstelling van Venus: godin van de liefde en beschermer van de zeevarenden.

Niet onbelangrijk voor een stad aan de Zuiderzee die het moest hebben van visserij, scheepvaart en handel, zoals op de Oostzee en via de VOC. Hoeveel vrouwen hebben hier aan de kade hun mannen uitgezwaaid? En hoe zouden ze zich gevoeld hebben bij dat afscheid? Het was immers geheel niet zeker of hun echtgenoten weer terug zouden komen.

Bij de Hoofdtoren rechts de Italiaanse Zeedijk op. Langs de uiterst smalle Foreestensteeg naar de bocht van de Nieuwendam, waar eens de vrouwen de ansjovisnetten schoonmaakten. Dan opnieuw naar de Grote Oost, nu naar nummer 4-6. Hier was in de Tweede Wereldoorlog het Ortskommandatur door de Duitsers gevestigd. Maar in de conciërgewoning in het achterhuis hielden Aaf Dell en Dieuw van Vliet ondertussen onderduikers verborgen. De twee vrouwen zijn dus niet zomaar vereeuwigd op een plaquette in de voorgevel.

Aan de overkant van de Rode Steen naast ’de Koepelkerk’ aan de Grote Noord is een andere oud-verzetsstrijdster aan het werk geweest. Truus Menger maakte tijdens de oorlog deel uit van de groep waartoe ook Hannie Schaft behoorde. Zij beeldhouwde in 1990 vier bronzen ’handen’ die herinneren aan vijf in 1945 op het Kerkplein gefusilleerde mannen. Een van die beelden staat hier.

Nog even de kerk in naar een heel wat ouder beeld: Onze Lieve Vrouwe ter Nood. Aan dit beeld van deze ’Maria van Hoorn’ werden vanaf de 15de eeuw allerlei bijzondere krachten en genezingen toegeschreven. Genoeg reden voor verering dus. Aan zo’n bijzondere vrouw kun je niet zomaar voorbijgaan.