Hoog tijd voor een visie op ploeterend Europa

Is kiezen in Nederland al steeds moeilijker aan het worden, voor Europa grenst het aan het onmogelijke. Het Europees Parlement heeft nauwelijks macht en wat het heeft, gebruikt het verkeerd. Als ik zie wat voor vage conglomeraties partijen er zitting hebben, weet ik niet of ik ze wel meer macht zou willen geven. Veel landen sturen er hun kneusjes heen, die vast ongelooflijk hard werken aan tal van wazige resoluties, maar die ik politiek nog nooit een deuk in een pakje boter heb zien slaan. Ze zijn ook niet in staat om het Franse veto op afschaffing van de kostbare maandelijkse verhuizing naar Straatsburg te negeren of creatief te omzeilen.

Politieke unie
Europa en de Europese instellingen liggen van alle kanten onder vuur. De invoering van de euro en de uitbreiding van de unie zijn kamikaze-acties geweest, gedragen op de golven van jaren-negentig-overmoed. De Europese Unie valt uiteen in landen die de euro hebben omhelsd en die dat niet hebben gedaan. De eurozone weer valt uiteen in economisch sterke en economisch zwakke landen. Duitsland houdt de euro en de zwakke broeders overeind met kapitaalinjecties. Dat doen ze uit een verantwoordelijkheidsgevoel dat sinds de oorlog op hun schouders rust, maar Angela Merkel wordt ervoor beloond door haar een Hitlersnorretje aan te meten. Dat Duitsland er een keer mee ophoudt, is evident.

De monetaire unie zou een gevolg hebben moeten zijn van een politieke unie, maar cynische bestuurders (Prodi!) hebben de euro doorgedrukt in de wetenschap dat een politieke unie niet haalbaar was tenzij door een crisis, waarvoor naar hun idee juist de euro zou moeten zorgen. Hetgeen geschiedde. Crisis ja, maar politieke unie nee.

Europa zit zo diep in de stront dat er wel ridders tot haar verdediging moesten opstaan. Dat zijn Guy Verhofstadt en Daniel Cohn-Bendit al sinds jaar en dag, maar zij zijn belanghebbenden. Nu hebben zich onafhankelijker auteurs in de strijd geworpen, ieder op een eigen manier: Paul Scheffer en de Oostenrijkse auteur Robert Menasse.

Egalitaire geluk
In een lezing voor Felix Meritis, waarvan een iets bekorte versie werd afgedrukt in NRC Handelsblad, roept Paul Scheffer de politieke middenpartijen op nu eindelijk eens een visie te ontwikkelen en een duidelijk standpunt in te nemen over de toekomst van Europa. Hij doet een voorzet: geen federatie, geen politieke unie dus, en geen uitbreiding. Voorts een heel simpele, limitatieve grondwet, die kort de verhoudingen tussen de natiestaten en Brussel regelt.

En verder: een duidelijke positieve bevordering van de waarden die de Europese landen in de afgelopen decennia hebben veroverd en belichaamd: gelijkheid, hoog welvaartspeil, rechtstatelijkheid, geringe corruptie. Dat we niet beloond worden met een enorme economische groei is de keerzijde van dat egalitaire geluk. En hoe erg is dat eigenlijk? Wij kunnen de wereld nog steeds wat leren.

Is Paul Scheffer gematigd, Robert Menasse (ik had het nooit van hem gedacht) heeft opeens het Brusselse licht gezien. Hij ijvert met Oostenrijkse zelfhaat voor een complete opheffing van alle natiestaten en een opgaan in een grote Europese politieke familie. Hij ziet in Brussel louter superintelligente pragmatici rondlopen die het Europese project van harte zijn toegedaan.

Antwoord
Hoewel Scheffer geen oplossing biedt voor het nijpende probleem van de euro en de ongelijke economische ontwikkeling, lijkt mij zijn visie te prefereren. Bovendien zou een exit uit de euro voor landen die het peil simpelweg niet halen, mogelijk moeten zijn.

Het zou me wat waard zijn als Scheffer met zijn oproep aan politieke partijen net zo'n commotie weet op te roepen als in 2000 met zijn 'Multiculturele drama'. Maar de slogan van de publiekscampagne in 2004, 'Europa: best belangrijk', klinkt nog met een holle lach na in mijn oren. Er is nog tijd. Samsom, Rutte, Buma, Pechtold: geef Paul antwoord!