Hongaren dromen van een herenigde natie, maar het is nog maar de vraag of dat haalbaar is
Het is vandaag honderd jaar geleden dat het Hongaarse Transsylvanië Roemeens werd. Het was het begin van de krimp van Groot-Hongarije. In het huidige Hongarije is dat nog altijd niet verwerkt.
De Hongaarse historicus Ernö Raffay heeft een droom: dat een eeuw na het einde van de Eerste Wereldoorlog de grote mogendheden opnieuw aan tafel gaan om het onrecht dat Hongarije is aangedaan, ongedaan te maken. Transsylvanië, Zuid-Slowakije en de Servische Vojvodina weer terug Hongaars, waarom niet?
Raffay, een voormalige staatssecretaris van defensie, is bepaald niet de enige die droomt van een herenigde natie. Talloze Hongaren rijden met een bumpersticker van Groot-Hongarije op hun auto. Sinds 2014 staat voor het parlement in Boedapest een metershoge vlaggenmast met de vlag halfstok. Die gaat, net als soortgelijke vlaggen elders, pas in top als Hongarije herenigd wordt met de verloren gebieden in het huidige Slowakije, Oekraïne, Roemenië, Servië, Kroatië en zelfs Oostenrijk.
Trianonmonument
Aan de stok op het parlementsgebouw, waar eerder de EU-vlag hing, wappert nu de blauw-gele vlag van de Roemeense Hongaarstalige Szeklers. Voor de officiële herdenking in 2020 van het Verdrag van Trianon, toen de opdeling van Hongarije internationaal werd beklonken, is op het parlementsplein een nationaal Trianonmonument gepland, gevuld met aarde uit alle verloren provincies. Tal van steden bouwden afgelopen jaren zo’n monument.
Symboliek te over dus, maar Raffay is een van de weinigen die gelooft dat territoriale hereniging meer kan zijn dan een droom. “Onhaalbaar”, erkent ook politicoloog Zoltán Kiszelly, die onder meer als media-adviseur voor het bureau van de huidige Hongaarse premier Viktor Orbán werkt.
Niettemin noemt sinds 1990 vrijwel iedere Hongaarse minister-president zichzelf ‘de vertegenwoordiger van 15 miljoen Hongaren’ (dat wil zeggen, alle Hongaren wereldwijd) en probeert Boedapest invloed uit te oefenen aan de andere kant van de grens.
Orbán is geen uitzondering. Toen hij in 2010 aan de macht kwam, gaf hij Hongaarse minderheden in de buurlanden het recht op staatsburgerschap, inclusief paspoort en stemrecht. Boedapest spendeert daarnaast miljoenen aan culturele, educatieve en maatschappelijke projecten en economische steun in de buurlanden.
Tünde Szekernyés en Zsófia Orbán studeren in Cluj, of Kolozsvár, zoals Hongaren de grootste stad van Transsylvanië noemen, dat tegenwoordig in Roemenië ligt. Behalve een Roemeens hebben beiden een Hongaars paspoort. Vooral hun ouders vonden dat belangrijk. Zelf noemen ze in de eerste plaats dat Hongaren makkelijker reizen en in West-Europa en beter verdienen dan Roemenen.
Gemengde gevoelens
Hongarije roept bij hen echter gemengde gevoelens op. Zelf voelen ze zich vooral Transsylvanen. “Zonder de steun van Boedapest zouden we het hier veel moeilijker hebben”, zegt Szekernyés. “Maar in Hongarije worden we behandeld als tweederangsburgers. Daar zijn we toch weer Roemenen. Ik ben zelfs weleens gevraagd of ik Hongaars spreek.”
Al voor 1918 vormden Transsylvaanse Hongaren een eigen groep en de afscheiding heeft dat alleen maar versterkt. Op het platteland zijn nog ouderen die alleen Hongaars spreken, maar jongeren zijn doorgaans tweetalig. Dertig procent is gemengd getrouwd.
“Mijn overgrootvader, die officier was in het Oostenrijks-Hongaarse leger, heeft zichzelf na ‘Trianon’ overhoop geschoten. Honderdduizenden mensen zijn naar Hongarije vertrokken. Het was een collectief trauma. Mij zegt het niets. Ik ben hier geboren en opgegroeid. Dit is het land waar ik leef, dat trauma is mij vreemd”, zegt de liberale politicus Péter Eckstein-Kovács in het Roemeense Cluj.
En toch, terwijl hij spreekt, klinkt het Hongaarse volkslied voor de opening van een bijeenkomst in Cluj waar de Hongaarse opstand van 1956 wordt herdacht. Die bijeenkomst, met muziek, toespraken en een lopend buffet, wordt gefinancierd door de Hongaarse regering. Hongarije blijft het moederland, met alle voors en tegens die daarbij horen. En trauma of niet, ook Eckstein koestert de wens die Transsylvaanse Hongaren sinds 1918 koesteren: autonomie voor de regio.
Staatsgrenzen
Verwar dat echter niet met een wens voor wijziging van de staatsgrenzen, zegt Hunor Kelemen, de leider van de Democratische Alliantie van Hongaren in Roemenië (RMDSz), de grootste Hongaarse partij in het land. Vergelijkingen met Catalonië zijn absoluut niet aan de orde, zegt hij.
“Wij aanvaarden Roemenië als ons land. Ons model is eerder de culturele en administratieve autonomie van de Zweden in Finland. Honderd jaar geleden werd alle minderheden autonomie beloofd op het gebied van onderwijs, cultuur en gemeentelijk bestuur, plus recht op deelname aan de regering van het land. Daarvan is weinig terechtgekomen, maar wij willen dat dat alsnog wordt gerealiseerd. Roemenië is nu een zeer gecentraliseerd land, waar Boekarest alles beslist.”
Volgens Kelemen neemt de tolerantie voor minderheden af sinds Roemenië lid werd van de EU. De Szekler-vlag die sinds 2013 op het Hongaarse parlement en het tegenovergelegen ministerie van landbouw wappert, werd opgehangen nadat Roemenië het gebruik bij officiële gelegenheden had verboden. Hongaarstalige scholen hebben regelmatig problemen en gemeenten worden volgens Kelemen steeds vaker voor de rechter gesleept, omdat ze zowel het Roemeense als het Hongaarse woord voor stadhuis op gevel en briefpapier gebruiken. “En in de meerderheid van de gevallen verliezen ze dat.”
Lees ook:
Na een eeuw is de blijdschap over het ontstaan van Groot-Roemenië nog voelbaar
Het eerste deel van dit tweeluik over Roemeense vreugde en Hongaars verdriet. Boekarest viert de geboorte van Groot-Roemenië met de wijding van de Kathedraal van de Redding van het Volk.
