Hongaarse premier 'Victator' Orban blijft Brussel tarten

Afgelopen vrijdag ging de telefoon in het kantoor van de Hongaarse premier Victor Orbán. Aan de lijn hing de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso. Die belde om te zeggen dat de Hongaarse premier zich moet houden aan 'de principes van de rechtsstaat en de grondrechten'.

De timing van het belletje was niet toevallig. Vandaag stemde het Hongaarse parlement - waar de Fidesz-partij van Orbán een doorslaggevende meerderheid heeft - in met een grondwetswijziging. De wijziging voorziet in een belangrijke beperking van de bevoegdheden van het Constitutioneel Hof. Verder wordt er ruimte gecreëerd voor nieuwe regels in het hoger onderwijs, in de kieswet en in het familierecht. Critici zeggen dat dit indruist tegen hun democratische rechten. In Boedapest gingen dit weekeinde duizenden mensen de straat op.

De nieuwe grondwet, nu ruim een jaar van kracht, was al omstreden. Critici meenden dat Orban, ook wel 'Victator' Orbán genoemd, met de nieuwe grondwet de macht van zijn conservatieve Fidesz-partij probeerde te consolideren. 'Een half-Aziatisch plebs als het onze kan alleen met macht bij elkaar gehouden worden', zo verduidelijkte Orban zijn plannen vorig jaar tijdens een vergadering van Hongaarse werkgevers.

Inbreukprocedure
De Europese Commissie had er grote problemen mee, onder meer omdat de nieuwe wet het mogelijk maakte dat de centrale bank instructies moet uitvoeren van de regering. Een andere regeling zou rechters verplichten al met 62 jaar met pensioen te gaan, wat Orbán de kans geeft zo'n 250 hem getrouwe rechters te benoemen. De Commissie besloot toen een zogenoemde inbreukprocedure tegen het land te beginnen, waarna Orbán beloofde de wetten gedeeltelijk aan te passen.

Ook in 2010 kwam de Commissie al in botsing met Orbán, vanwege de invoering van een nieuwe mediawet. Die verplichte media - ook buitenlandse - tot 'evenwichtige berichtgeving'. Na kritiek van Eurocommissaris Kroes werd de wet aangepast.

Waakhond
Onbedoeld leiden te problemen met de Hongaarse wetten tot pogingen van Brussel om meer grip te krijgen op de EU-lidstaten. Zo presenteerde een onafhankelijke commissie in januari een rapport van Kroes voor een Europees mediabeleid. Een van de vele aanbevelingen was om mediaraden in te stellen om persvrijheid en pluralisme te bewaken.

Het idee van een Europese waakhond kwam vorig week weer op toen minister Timmermans (Buitenlandse Zaken) en drie Europese collega-ministers pleitten voor een EU-waakhond die toezicht moet houden op de naleving van democratie, mensenrechten en de vrijheid van meningsuiting. Ze willen ze de Commissie in staat stellen sneller en effectiever in te grijpen, bijvoorbeeld door boetes uit te delen. De aanleiding, volgens een EU-diplomaat? De problemen met Hongarije.