Homohuwelijk zaait verdeeldheid in Bond

Grote woorden vielen er toen vorige maand de triosynode 'ja' zei tegen het kerkelijk homohuwelijk. Enkele bondsdominees verlieten meteen de zaal, in gezelschap van secretaris P. Vergunst. Het onvermijdelijke etiket 'gruwel Gods' werd weer met voorvarendheid op homoseksualiteit geplakt. Maar er circuleren ook ook andere meningen binnen de bond.

Ds. W. Dekker vreest dat de moeite die bondsgemeenten met Sow hebben, kerkpolitiek wordt uitgevochten op dit omstreden punt. Hij laat een ander geluid horen, juist voor homo's die in orthodox-gereformeerde kring hun plaats hebben gevonden. ,,In sommige bondsgemeenten kun je best in een relatie van vriendschap en trouw leven.''

A. Tieleman is zo'n 'homo met relatie en al'. In zijn (bonds-)gemeente, in Delfshaven, was zijn geaardheid geen probleem. Er is wel eens wat gefronst, maar dat is terechtgekomen: Tieleman kon gewoon in de kerkenraad zitting nemen. Hij behoort, meent prominent bonder dr. J. Hoek, tot die minderheid onder de bonders die geen moeite heeft met 'homofiele relaties'.

Open brieven uit hervormde gemeenten te Veenendaal en Katwijk, commentaren in het Gereformeerd Weekblad en bondsblad De Waarheidsvriend: afschuw over het triosynodebesluit golft over de Lage Landen. Dekker, staflid van de Inwendige Zendingsbond (IZB) is geschrokken van de felheid waarmee homo's in de kerk onderwerp van discussie zijn.

Nieuw is de houding van de bonds-top, meent Dekker: voorzitter en secretaris waren ongemeen fel. De laatste zei tegen deze krant het triosynodebesluit 'grievend voor de Here God' te vinden. Dr. J. Hoek vindt die uitspraak niet uit de toon vallen, maar hij is dan ook mordicus tegen het homohuwelijk. Dekker oordeelt anders: ,,Onverstandig.'' Ook Tieleman juicht de oprisping van Vergunst niet toe: die kan in gemeenten waar men de stellingen betrekt voedingsbodem vinden en voor verscherping van tegenstellingen zorgen. ,,En dat doet de emancipatie van homo's geen goed.''

Volgens het bondsbestuur, zegt rector van seminarium Hydepark, bonder dr. H. de Leede, doorkruist kerkelijke instemming met het homohuwelijk de keus van homo's om in onthouding hun gereformeerde levensweg te gaan. ,,Ik heb voor die keuze alle respect,'' aldus De Leede, ,,maar het bondsstandpunt snijdt homo's in eigen kring, die eveneens in geloof op een andere manier willen leven, de pas af.''

Alle frustratie jegens Sow wordt samengebald in woede tegen het homohuwelijk -dat gruwelijk bewijs van het hellend vlak dat de kerkfusie voor veel bonders is. ,,Historisch klopt dat niet,'' zegt De Leede, ,,want in de hervormde kerk leefden dergelijke liberale gedachten al veel langer. Het gesprek wordt bedorven door het Sow-proces.'' Ook Hoek vreest dat mensen kerkpolitieke pionnen zijn geworden. Dat is de schaduwkant van deze toestand, maar dat heeft de triosynode zelf veroorzaakt: ,,Die heeft het besluit doorgedreven en daarmee gelovigen op het hart getrapt.''

In het huidige discours klinkt de vraag 'sta je al of niet in de waarheid' - past je keus wel binnen het gereformeerd belijden? De Leede vindt dat te grote woorden die het gesprek overbelasten. Het lijkt op de kritiek die Dekker de bondsbestuurderen kenbaar heeft gemaakt. ,,Je mag wel zeggen: mijn verstaan van de Bijbel staat dit niet toe, maar dan dien je wel respect te hebben voor wie er anders tegenaan kijkt. We moeten af van dat biblicisme, en de hermeneutische vragen op ons af laten komen.''

In 1995 verscheen 'Homoseksualiteit en kerk', waaraan onder meer Dekkers IZB meewerkte. Daarin staan verschillende opvattingen over dit thema op een rijtje. ,,Een breed en tolerant bondsboek'', vindt Tieleman. Het lijkt nu wel, aldus Dekker, of dat boek vergeten is.

De Leede was een van de auteurs. ,,De bond is in de breedte niet in staat geweest, het gesprek erover intern te voeren en heeft de veelheid aan ideeën erover niet vruchtbaar gemaakt. Het is buitengewoon emotioneel geladen, en niet alleen omdat het over seksualiteit gaat: de bond heeft een grote achterstand in de discussie over het bijbelgezag. Dat zou bij een open gesprek bloot komen liggen. Dan zou ook blijken hoe divers er gedacht wordt - maar dat is kerkpolitiek nu niet wenselijk.''

De bond heeft kennelijk voor de meest rechtse, onbuigzame stroming gekozen, zegt Dekker, en dat zit hem niet lekker. Als hij zelf homoseksualiteit een 'gruwel Gods' gevonden had, ,,dan was ik ook uit die synodevergadering opgestapt, maar de meeste bonds predikanten bleven zitten, ziet u''.

,,Er zit veel tussen 'ik zegen iedereen die langskomt' en 'gruwel Gods'. Er zijn predikanten die de zegening van homohuwelijken niet zien zitten, maar het samenwonen van hun homofiele gemeenteleden een kwestie van hun eigen geweten vinden. Ik zou zeggen: als u als homofiel niet geaccepteerd wordt, zoek dan een andere gemeente. En die is er, want zo genuanceerd ligt het wel.''

,,Er is wel degelijk sprake van toenemende acceptatie. En binnen de bond wordt er zeer verschillend over gedacht, maar dat schrijf je niet in De Waarheidsvriend, want dan heb je veel herrie.'' Toch wil Dekker zijn geluid laten horen, om homo's te laten weten dat bonders niet zo massief tegen zijn. Voor hen is het 'heel beroerd en vervreemdend'. ,,We zullen daar veel pastoraat aan moeten besteden. Ze moeten weten dat het veel genuanceerder ligt.''

'Met zorg' stelt De Leede vast dat de bond aankoerst op een meerderheid binnen de hervormde kerk tegen aanvaarding van de kerkorde-met-homohuwelijk. ,,Als dit het breekpunt wordt, dan is de chaos in de kerk compleet. Dat zou heel erg zijn - een ramp.'' Het voorstel om huwelijk en andere relaties maar helemaal buiten de kerkorde te laten, staat 'diametraal tegenover wat de bond altijd heeft gewild', zegt De Leede, dus dat is geen oplossing. Wat dan wel? Gewoon instemmen met het aanvaarde besluit -onderscheid tussen huwelijk en andere relaties, kerkenraden beslissen; dat is zo slecht nog niet, meent hij.

Tieleman is sceptisch over het kerkelijk homohuwelijk. ,,Veel pijn komt door juist die term.'' Hij ziet niet veel in het boterbriefje. ,,Waar ik wel aan zou hechten, is een zegen over onze verbintenis.'' Maar nee, daar is hij nog maar niet over begonnen.