Hogere vergoeding culturele zzp'ers dichterbij

Juichen? Dat doet PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher nog niet. Maar dat zijn motie over zzp'ers in de cultuursector dinsdagavond met een grote meerderheid is aangenomen, noemt hij een grote stap voorwaarts.

"Met deze motie in de hand kunnen zelfstandigen in de cultuursector eindelijk gaan onderhandelen over minimumtarieven." Maar dan zijn we er nog niet, maant hij. "Er moet nog een hoop gebeuren voor zzp'ers in de cultuursector op het gebied van arbeidsvoorwaarden."

Mededingingsrecht zit zzp'ers nog in de weg

Terug naar die stap voorwaarts. De motie, die Asscher samen met GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet indiende, zorgt ervoor dat karig betaalde freelance fotografen, journalisten, beeldend kunstenaars, muzikanten, acteurs, theatermakers en kunsteducators gezamenlijke prijsafspraken maken om hun vergoeding op te krikken. Nu zit het mededingingsrecht daarbij nog in de weg. Want, zo oordeelt waakhond Autoriteit Consument en Markt (ACM), een zzp'er is een ondernemer en moet zelf kunnen bepalen welk tarief hij hanteert. Komt er toch een vakbond tussen die hogere tarieven eist voor de grote groep zelfstandigen in de cultuursector, dan is er sprake van kartelvorming, aldus ACM. Zowel de zelfstandige als zijn opdrachtgever hangt dan een boete boven het hoofd.

Maar in de cultuursector geldt een andere werkelijkheid, zegt bestuurder Peter van den Bunder van de Kunstenbond, de grootste vakbond in deze sector. Hij weet van kunstdocenten die 15 tot 18 euro per uur rekenen, kent beeldend kunstenaars die voor langere tijd een opdracht aannemen en er uiteindelijk niks aan verdienen en hoort van bedrijven die helemaal niet betalen. "'Het is goed voor je publiciteit.' Of: 'Wees blij met de expositieruimte die je krijgt', zeggen dat soort instellingen dan."

Allemaal taferelen die plaatsvinden onder het credo: voor jou tien anderen. Door forse bezuinigingen kromp het aantal banen in de cultuursector fors en groeide de groep zzp'ers rapper dan in andere sectoren.

Veertig procent is zelfstandig

Volgens de laatste cijfers van de Raad voor Cultuur is ruim veertig procent van de werkenden in de sector zelfstandige, vaak met een jaarinkomen onder het Nederlands gemiddelde. Kunstenaars moeten het soms zelfs zien te rooien met een bijstandsuitkering.

Dat bonden nu meer ruimte krijgen om te onderhandelen met opdrachtgevers, stemt Van den Bunder blij. "Als we voorheen aan tafel zaten, was hun antwoord altijd: nee, dat mag niet volgens de wet. Nu komen we eindelijk aan echt onderhandelen toe."

De vakbondsbestuurder hoopt in de nabije toekomst minimumtarieven voor zzp'ers op te kunnen nemen in bestaande cao's. Blijkt dat in de praktijk toch lastig te zijn, zegt PvdA-fractievoorzitter Asscher, dan moet het mededingingsrecht worden aangepast.

Mentaliteitsverandering

Eerst zien, dan geloven, zegt arbeidsrechtadvocaat Sascha Janssen van Jens Advocaten over de stap voorwaarts die de aangenomen motie teweeg moet gaan brengen. Want wat levert zo'n motie op als werkgevers en opdrachtgevers zich nu al niet aan wet- en regelgeving houden? Vooral in de theater- en televisiewereld nemen ze het niet al te nauw met de regelgeving, weet ze.

Janssen verdedigde vorig jaar negen musicalmedewerkers wiens contract kort na het einde van de musical werd opgezegd. "Dat mag volgens ons arbeidsrecht helemaal niet. Dat is hetzelfde als tegen een journalist zeggen: 'Jouw redactie wordt opgeheven, dus je verliest je baan'. We hebben de zaak gewonnen, maar zij zijn nog altijd niet betaald."

En nog steeds verstrekken andere werkgevers dezelfde soort contracten op projectbasis, hoort Janssen. En de werknemers? Die zien het, soms tot hun frustratie, in stilzwijgen toe. Bang hun baan te verliezen.

Er is een mentaliteitsverandering nodig in de cultuursector, geeft Asscher toe. "We moeten met elkaar besluiten dat we dit niet meer willen." Maar hoe die halsstarrige werkgevers toch tot anders te dwingen?

Janssen ziet daarbij wel wat haken en ogen. Het schuurt toch: afspraken voor zelfstandige ondernemers in een cao, zegt ze. En: "Hoe ga je alle zzp'ers dwingen zo'n cao na te leven als ze heel graag een klus willen aannemen dat minder betaalt dan het minimumtarief?"

Lees ook: ZZP'er boert iets beter, maar verzekert zich niet