Onderzoek
Hoekstra erkent volmondig racisme-probleem bij zijn ministerie
‘Zaak van lange adem’, zegt de minister over de benodigde cultuuromslag op zijn departement van buitenlandse zaken. Een recent rapport schetste een schokkend beeld.
Dat zie je ook niet vaak: een minister die zo hartgrondig erkent dat dingen misgaan op zijn departement, niet vandaag of gisteren, maar jarenlang. “Meer ja dan ja kan ik niet zeggen”, verzucht minister Wopke Hoekstra van buitenlandse zaken (BZ) op een zeker moment tegen Tweede Kamerleden die hem tot die erkenning aansporen. Onderwerp van het commissiedebat woensdag was het rapport dat in december verscheen over structureel en institutioneel racisme op het departement van Hoekstra en zijn voorgangers.
Die ingesleten patronen, zowel op het Haagse ministerie als op de vele buitenposten in de wereld, bleek niet alleen uit de schokkende uitspraken van collega’s die de (anonieme) slachtoffers in het rapport hadden laten optekenen (‘Jij kunt goed sjoelen voor een neger’). Uit het rapport doemt een beeld op van een organisatie waarin een witte, mannelijke elite domineert en waarin medewerkers met een biculturele achtergrond minder kans maken op promotie.
‘Buikpijn na lezing’
“Iedereen zal na lezing buikpijn hebben gehad”, merkte PvdA-Kamerlid Kati Piri op over het racisme-rapport, dat overigens door het ministerie zelf in gang was gezet. Een jaar geleden was er ook onrust bij BZ na een interne brandbrief over het lage aantal vrouwen in de ambtelijke top en op de meest gewilde diplomatieke buitenposten.
Met het racisme-rapport als overtreffende trap kon Hoekstra woensdag niet anders dan door het stof gaan, al herhaalde hij dat ‘het overgrote deel van de medewerkers met volstrekte integriteit naar het werk gaat’.
De vragen van de Kamerleden gingen vooral over de lessen voor de toekomst. Hoe zorg je voor een cultuuromslag? “Een kwestie van lange adem”, aldus de minister, die ook wel enkele hoopvolle signalen op tafel legde. “In 2021 bestond het ‘diplomatenklasje’ (de belangrijkste opleiding voor een BZ-carrière, red.) voor 22 procent uit niet-westerse mensen en 47 procent uit vrouwen”, aldus Hoekstra. Volgens hem zijn dat al veel betere cijfers dan tien jaar geleden.
Straffen van daders is ingewikkeld
Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma was niet overtuigd. “Het verschijnsel heet niet voor niets ‘old boys network’”, aldus de D66’er over het probleem verderop in de organisatie.
Andere vragen gingen over de consequenties van het rapport: zijn degenen die al die racistische uitspraken deden, disciplinair gestraft of juridisch vervolgd? Dat was ingewikkeld, zei Hoekstra, omdat alle opgevoerde medewerkers in het rapport anoniem willen blijven (vaak uit vrees voor ontslag) ‘en er verder niets mee willen doen’.
Ook dat zegt veel over de interne procedures voor dat soort klachten. “Men heeft onvoldoende vertrouwen gevoeld in die procedure en dat moet anders”, erkende Hoekstra. Wel zijn sinds publicatie van het rapport ‘meer dan tien’ nieuwe klachten geregistreerd. “De aandacht van de laatste tijd heeft mensen over de streep getrokken.”
‘Erkenning is te mager’
Sylvana Simons (Bij1) vond de ruiterlijke erkenning van de minister te mager. “Elke keer zie je weer dezelfde reacties: er wordt gezegd dat dit volstrekt onacceptabel is. Maar het begint met de erkenning dat dit al die jaren juist wél is geaccepteerd.”
Ja21-Kamerlid Derk Jan Eppink was de enige in het gezelschap die de conclusies uit het racisme-rapport niet deelde. “Het is voorbarig om het ministerie te bestempelen als institutioneel racistisch op basis van anonieme verklaringen. Waarom zet de minister zijn departement zo in de wind? We zien hier honderd procent woke.”
Lees ook:
Racisme bij Buitenlandse Zaken past in hardnekkig patroon
Al in 2018 klaagden medewerkers over gebrek aan diversiteit. Minister Hoekstra roept slachtoffers van racisme binnen de organisatie op om ‘hun mond open te doen’.
