Hoe ziet de toekomst van de journalistiek eruit?

Wie naar de cijfers kijkt kan er niet omheen: steeds meer mensen nemen een digitaal abonnement, en minder abonneren zich op de puur papieren krant. Twee experts blikken vooruit over wat dit in de nabije toekomst voor de krant betekent.

Is het gunstig voor kwaliteitsmedia dat steeds meer mensen een digitaal abonnement nemen?

Irene Costera-Meijer, hoogleraar journalistiekwetenschap aan de Vrije Universiteit in Amsterdam: "Ja. Digitaal heeft voordelen, het is goedkoper, want je hebt geen distributie- en papierkosten. Zo kan er meer geld overblijven voor journalistiek inhoudelijk werk. En je kunt het publiek via internet direct bereiken met je artikelen, niet meer één keer per 24 uur. Maar het probleem is wel dat mensen nu nog vaak zeggen: 'nieuws via internet? Daar betaal ik niet voor'. Ze verbinden dit niet met kwaliteit. Toch zul je zien dat hoe langer hoe meer mensen de overgang maken. We betalen nu ook al voor Netflix of Spotify. Het wordt steeds normaler voor digitale producten te betalen, de krant gaat daar steeds meer van profiteren."

Klaske Tameling promoveerde op proefschrift 'En wat doen we online, crossmediale dilemma's op de Nederlandse nieuwsredactie' en is coördinator crossmedia bij BNN/Vara: "De internetrevolutie heeft grote gevolgen voor kwaliteitsmedia, maar ze zijn zich dat nog te weinig bewust. Hoofdredacties denken nog vaak: we blijven doen wat we al deden, maar nu online. Dit betekent dat ze 'zenders' blijven, ze sturen informatie. Dat is een vergissing, het past niet meer in onze tijd. Iedereen praat tegenwoordig op alle platforms voortdurend mét elkaar, van WhatsApp tot Facebook tot Instagram: dat heeft grote culturele gevolgen.

"Er moet veel meer contact komen tussen redacties en hun publiek. Ga echt in gesprek met elkaar, online en offline, vertel hoe je kwesties hebt aangepakt, sta open voor kritiek. Die Trouwbijeenkomsten dit jaar op plekken in het land, vind ik een goed voorbeeld van hoe het kan. Daar vond echte uitwisseling plaats tussen journalisten en hun lezers."

Hoe behoud je het vertrouwen van je lezers op internet?

Costera-Meijer: "Vertrouwen creëer je niet alleen met betrouwbare inhoud, emotioneel gaat het ook over vertrouwde vormgeving. Dat is de reden waarom lezers vaak kritisch reageren als er iets in het uiterlijk van de krant verandert. Het tast voor hun gevoel de betrouwbaarheid van het nieuws aan. Om de huidige lezers van de papieren krant te verleiden tot een overstap naar de digitale editie, zal die zo veel mogelijk op een papieren krant moeten lijken."

Tameling: "Je wint vertrouwen door moreel leiderschap te tonen als nieuwsmedium. Dat is waar onze huidige samenleving om vraagt. Vertel je publiek wat je echt belangrijk vindt, herformuleer je missie en nu duidelijk.

"Bijvoorbeeld: het milieu is voor ons een belangrijk thema. Zo'n statement heeft inhoudelijk gevolgen. We controleren de macht op dit terrein en volgen de ontwikkelingen nauwgezet. Is er een milieutop in Katowice dan ga je daar met zeker drie mensen heen, eentje doet alles met de timeline op de website, een ander maakt alvast een reconstructie, de derde maakt een nieuwsstuk voor de krant. Zo laat je zien: dít vinden wij belangrijk. In dit tijdperk moet je echt transparant zijn, meedoen in het publieke debat, om relevant te blijven."

Niet veel jongeren abonneren zich op kwaliteitsmedia, hoe haal je hen over?

Costera-Meijer: “Uit ons onderzoek blijkt dat het gebruik door jongeren van sociale media als Twitter of Facebook om nieuws tot zich te nemen, regelmatig wordt overschat. Nieuws halen ze daar niet vandaan. Veel belangrijker zijn de apps op hun mobiele telefoon. Voor kort, snel nieuws kijken ze naar de NOS-app of de app van nu.nl.

"De vraag die voorligt voor kwaliteitskranten: wat kunnen jullie voor jongeren via de mobiele telefoon betekenen? Het is niet gemakkelijk om op de mobiele telefoon, met zijn kleine scherm, iets te leveren dat bij jouw identiteit past. Toch is dat de uitdaging; op een andere manier dezelfde belangrijke thema's te behandelen. Als jouw doelgroep bijvoorbeeld veel van satire houdt: regel meer cartoons. Een cartoon kan heel goed over Syrië gaan."

Tameling: "Je hoeft je niet speciaal op jongeren te richten, als je een heldere missie hebt, komen zij die bij je passen vanzelf op je af. Ook hier geldt dus: focus op de inhoud en breng die naar buiten. Ik zie Trouw al veel doen aan onderwerpen die bij uitstek een jong publiek aanspreken: spiritualiteit, duurzaamheid, onderwijs. "

Moeten nieuwsmedia op internet algemene brede nieuwsberichten brengen of zich juist op specifieke onderscheidende onderwerpen richten?

Costera-Meijer: "Het publiek ziet kranten als ideologisch gestuurd. Trouw, de Volkskrant, NRC, De Telegraaf, ze hebben ieder hun eigen nieuwsselectie, verbonden aan die ideologie. In de digitale versies van nieuwsmedia zal je op den duur nog meer ideologisch gestuurde stukken moeten zien en minder algemene. Een krant als Trouw moet op de mobiele app vooral meer doen aan waar het merk voor staat: de ethische kanten van het nieuws, constructieve journalistiek, zoeken naar oplossingen in plaats van alleen maar problemen signaleren."

Tameling: "Als je je energie stopt in die berichten die ook al op nu.nl staan, blijft er minder tijd over voor diepgaande artikelen die bij jouw identiteit passen. Geld verdienen gaat voor nieuwsmedia via betalende abonnees die bewust voor jou kiezen. Richt je dus daarop, laat de rest aan anderen."

Er is over tien jaar in het digitale tijdperk nog toekomst voor kwaliteitsmedia als Trouw?

Costera-Meijer: "Dat denk ik zeker. Wel moeten er nieuwe lezersgroepen bijkomen. Ik denk dan voor Trouw bijvoorbeeld aan de islamitische groep, jonge moslims worden nu door geen enkel nieuwsmedium goed bediend. Er zijn steeds meer hogeropgeleiden onder hen die wel geïnteresseerd zijn. Verdiep je in hun wereld. Onder hen spelen kwesties die ook voor niet-moslims heel interessant zijn."

Tameling: “Betrouwbare journalistiek is hard nodig. Een mooi voorbeeld van hoe het moet in mijn ogen: de samenwerking tussen 'Nieuwsuur' en Trouw over de Nederlandse inbreng in Syrië. De missie van Trouw die hieruit spreekt: wij controleren de macht. Draag die missie uit. Mensen zijn echt wel bereid online te betalen, maar ze moeten weten waarvoor eigenlijk precies. Als het merk verwatert door te weinig onderscheidend en helder te zijn, dan kan het wel eens moeilijk worden in de nabije toekomst."

Lees ook:

Journalisten beseffen niet hoe wit, mannelijk en elitair mediaorganisaties aan de top zijn

De column van Seada Nourhussen: Hoe gaan media met hun eigen macht om? Laten we het daar op de redactievloeren in vredesnaam meer over hebben.

Wordt Europa gevaarlijk voor journalisten?

De moord op Ján Kuciak is de tweede dodelijke aanslag op een journalist in Europa in korte tijd. Half oktober werd een Maltese journaliste om het leven gebracht die schreef over corruptie op Malta. De incidenten roepen de vraag op: groeit het gevaar voor journalisten in Europa?