Hoe wordt Nederland 'great again'?

Lifters kunnen gevluchte gevangenen zijn' waarschuwen borden net voorbij het vliegveld van het stadje Nederland (spreek uit Niederlènd) in Texas. In een groot stuk niemandsland staan vijf gevangenissen. Lage gebouwen, van elkaar gescheiden door lege grasvlakten en hekken. Wie ontsnapt - maar dat is de afgelopen tien jaar niemand gelukt - krijgt bewakers te paard en honden achter zich aan.

Een eenzame man loopt langs de snelweg. Net vrijgelaten? Op bezoek geweest? Openbaar vervoer komt hier niet. Wel rijdt net de witte gedetineerdenbus van de sheriff langs, achterop staat: 'Hou 150 meter afstand'. Wie stopt om een foto te maken, krijgt binnen een minuut bewaking op zich af: "Alles okay Ma'am?" Aan de andere kant van US-weg 96 zijn kantoortjes die borgtocht regelen voor wie het geld bijeen kan schrapen. Meer dan 12.000 mensen zitten vast in deze vijf county-, staats- en federale gevangenissen.

Texas heeft strenge wetten en sluit ruim 500 mensen per 100.000 inwoners op (in 2016, tegen ons land 54 in 2015). Daarmee is de staat koploper in de VS, samen met andere zuidelijke staten als Georgia en Alabama. Wereldwijd herbergen de VS 20 procent van alle gedetineerden, meer dan twee miljoen. Om hen heen is een complete industrie ontstaan waarin alleen al in deze regio een paar duizend mensen hun brood verdienen en in heel Texas 40.000.

Een nieuwe bewaker aanbrengen levert een bonus van 2000 dollar op. Elders werken gevangenen voor 10 cent per uur, in Texas voor niets. Online en in showrooms kunnen overheidsinstanties en scholen bij Texas Correctional Industries van alles bestellen, zoals matrassen, kleding, zadels, braillemateriaal en natuurlijk vlaggen.

Darrell Bush (64) draait al 43 jaar mee bij de 'pólice' (in Nederland, Texas ligt de klemtoon op de eerste lettergreep), sinds 2011 als chef, en hij laat zich niet gek maken. Zijn werkkamer lijkt nog het meest op een uitstalling van de jachtvereniging. De kop van een black buck-antilope staart je bij binnenkomst aan. Op het bureau een serie familiefoto's, richting bezoek gekeerd. Het is alsof je bij een rancher thuis bent. Het verschil: de comfortabele meubels met het wapen van Texas erop zijn gemaakt in de gevangenis.

Wat vindt de politiechef van de vele gevangenissen om de hoek? "Je praat met een conservatieve agent", waarschuwt hij. "Ik zeg: lock 'em up! Een crimineel hoort achter tralies. Ze beschuldigen mij wel van oversimplificatie. Maar een geëxecuteerde zal nooit meer moorden. En als je de doodstraf wat sneller uit zou voeren, in plaats van 12 tot 15 jaar beroepsprocedures toe te staan, zou het afschrikwekkender zijn."

Tekst loopt door onder afbeelding.

Peperduur

President Obama probeerde de massa-opsluitingen via strafrechthervormingen te verminderen. Zelfs Tea Party Republikeinen als de Texaanse senator Ted Cruz vielen hem bij omdat het systeem peperduur en ontwrichtend is. Maar zo ver is die discussie in Trump stemmend Nederland nooit gekomen.

De nieuwe president praat in simpele termen over misdaad: goede mensen, slechte mensen, opsluiten. Trump won omdat hij de sfeer in dit soort stadjes perfect aanvoelde. Ook in Nederland willen burgers 'law and order'. "Slechte mensen moet je opsluiten", zegt Betty Miller fel. De gepensioneerde lerares is van Nederlandse komaf, woont op de 27ste straat en is enthousiast Trump-fan.

Maar wat als er nog eens wie weet hoeveel migranten zonder verblijfspapieren bij komen? "Lock 'em up!", herhaalt politiechef Bush. En de vele justitiële vergissingen dan? Vorig jaar liep Texas op kop qua veroordeelden die definitief onschuldig werden bevonden: bijna de helft van het totaal van 165 in de VS, ofwel 74 onterecht veroordeelden.

Onder hen vier latina lesbiennes die twaalf jaar vastzaten voor een valse beschuldiging van kindermisbruik, de 'San Antonio Four'. "Nooit van gehoord", zegt Bush. "Hier in Nederland is niemand ten onrechte veroordeeld. Al maken wij natuurlijk ook fouten. Je hebt overal rotte appels, sommige agenten zijn het ambt onwaardig."

In wit, middenklasse-Nederland, waar de raffinaderijen een belangrijke werkgever zijn, valt het met de misdaad best mee. De criminaliteit blijft volgens Bush al tien, twaalf jaar op hetzelfde niveau. "In buurstad Port Arthur is het veel erger." Sommige Nederlanders hadden al gewaarschuwd dat Port Arthur, waar meer zwarten dan witten wonen, er 'zo op achteruit was gegaan'.

De laatste moord in Nederland dateert uit 2013, vorig jaar waren er vier aangiftes van verkrachting (steevast door een bekende). Er is wéér geen brand gesticht, weer niemand ontvoerd en weer niemand overleden bij een van de 296 aanrijdingen, waarbij weer geen trein betrokken is geweest. De meeste verkeersongelukken gebeuren overigens op Nederland Avenue.

De staatsgevangenissen bij Nederland stammen uit de jaren negentig toen de 'oorlog tegen drugs' flink op stoom was gekomen en het aantal inmates verviervoudigde. Van de 150.000 gevangenen in Texas zitten er ruim 42.000 voor bezit van minder dan 4 gram drugs, waaronder marihuana. Daarop staat een minimumstraf van twee jaar.

Toch is de oorlog tegen drugs mislukt, ook in Nederland. Wat er hier in de statistieken uitspringt zijn de jaarlijkse vierhonderd diefstallen en inbraken. Wat Bush het meeste zorgen baart, is daaraan gerelateerd: drugsgebruik. Marihuana en heroïne uit Mexico, synthetische drugs uit Houston en New Orleans, medicatie via artsen "zitten achter 90 procent van dat soort misdaad. Als iemand zijn baan en huis kwijtraakt, blijft alleen stelen over".

Tekst loopt door onder afbeelding.

Terrorisme

En natuurlijk maakt Bush zich zorgen over terrorisme in deze regio die bulkt van de raffinaderijen, federale oliereserves en petrochemische multinationals. In zijn kerk gaat hij, afwisselend met andere agenten, om de zes weken gewapend naar de dienst. "Meer kerken doen dat." Bush schat dat 15.000 van de 17.500 Nederlanders wapens (meervoud) hebben, zo ongeveer alle volwassenen dus.

Glimlachend: "Zal wel onze wildwest-erfenis zijn." Sinds 2015 kent Texas ook een vergunning om openlijk wapens te dragen. "Dat vond ik eerst zorgwekkend, omdat publiek kan denken dat zo iemand agent is. Maar sindsdien heb ik maar een keer een vent in een restaurant gezien met een zichtbaar pistool." Dat burgers zich toch onveiliger wanen dan vroeger, wijt Bush aan de sociale media. "Als er nu een ouderwetse vechtpartij is, weet iedereen het direct."

Jennifer Robinson werkt al tien jaar voor het Nederland-korps en heeft een Mickey Mouse-pleister op haar duim. De enige vrouwelijke agent zijn van 25 agenten en rechercheurs, dat 'heeft zijn ups en downs' die zij niet aan de grote klok gaat hangen. Haar pistool moet ze best vaak trekken, om de overhand te houden als iemand anders gewapend is: "Maar ik heb nog nooit hoeven schieten".

De afgelopen jaren kwamen er talloze verhalen over structureel racisme bij politie en justitie in de VS naar buiten. Video's van doodgeschoten, ongewapende zwarte mannen, maandenlange rellen in Ferguson waar witte agenten zwarte inwoners zoveel mogelijk boetes moesten geven om de gemeentekas te spekken. Waarop arme zwarten de cel indraaiden als ze niet konden betalen, en zij in een nachtmerrie van zich opstapelende schulden belandden.

In Texas zijn quota voor boetes verboden, meldt politiechef Bush. Dus maximaal bonnen schrijven zoals in Ferguson gebeurde, is er niet bij. Hoe tam het er in Nederland toegaat, is elke woensdagmiddag te zien in de gemeentelijke rechtbank, waar rechter Larry Dowden (60) beslist over Class C misdemeanors, de lichtste overtredingen. Als Trouw er is, blijft de rechtszaal zelfs leeg.

Een paar mannen betalen hun boete bij het loket van de rechtbank, die met brandweer en politie in één gebouw huist. "180 dollar. Veel ja, voor geen richting aangeven bij wisselen van rijbaan", zegt een jonge man berustend. Griffier Pat Martin handelt achter haar plexiglas raam alles begripvol af: "Ja schat, je mag nu 25 dollar per week afbetalen. Als dat lastig wordt, kom dan even langs. Dag schat", zegt ze tegen een man met tatoeages en een staartje.

De rechter - niet gekozen maar benoemd door de gemeenteraad - wil zijn aanpak wel even toelichten. "Ik zie meestal jongeren die tabak of alcohol hebben gekocht. Bijtende honden, te hard rijden, niet stilstaan bij een stopbord, een eigenaar die zijn huis onvoldoende onderhoudt." Voor het geld hoeft hij het niet te doen.

"Ik hou van de Nederlanders, ik ben hier geboren. Ik vind het leuk de burgers te dienen." Soms is er een jury van zes, als iemand die gaat scheiden dat wil. "Mijn belangrijkste taak is respect tonen en uitleggen wat iemands rechten zijn. Dat doe ik soms wel drie, vier keer, tot het doorkomt. En daarbij is iedereen - arm, rijk, wit, zwart, vrouw, man - gelijk. Wie een rechtszaak wil, krijgt een rechtszaak. De bewijslast ligt bij Texas."

Aan het eind van de gang, voorbij het inlooploket voor burgers, is het kantoor van chief of police Bush. Het omstreden 'aanhouden en fouilleren'-beleid waaraan minderheden relatief vaak onderworpen worden, hebben ze hier niet, dat is iets voor de grote stad.

De moord door een zwarte dader op vijf agenten in Dallas, vijf uur rijden verderop, dreunde wel door in het korps. "We werden er ziek van, en zijn sindsdien veel alerter. Blue Lives Matter", zegt Bush in een variant op de Black Lives Matter-beweging. Er was al die jaarlijkse 'Nederland Backs the Blue'-actiedag, maar na 'Dallas' liep de bevolking uit om steun aan de politie te betuigen. "Schoolkinderen maakten spandoeken, burgers brachten koekjes en taart." Of ze zeiden op straat ineens: 'We stellen jullie werk op prijs'."

Tekst loopt door onder afbeelding.

Banen

De gevangenisindustrie verschaft de regio veel banen, en mooie meubels. Nederland profiteert op nog een manier: elke ochtend werkt een ploeg federale gevangenen in het Doornbospark, of doet andere klussen zoals dweilen bij de Kamer van Koophandel na het jaarlijkse Heritage-festival. Het zijn geen taakstraffers maar mannen die vele maanden cel voor de boeg hebben en zo leren reïntegreren. Een andere ploeg helpt de politie. "Heel veilig", bezweert Bush. "Het is de laagste-risicogroep. Mijn team heeft een advocaat en een dokter die met Medicare fraudeerde."

Texas geeft jaarlijks 5 miljard dollar uit aan de gevangenissen, terwijl het bezuinigt op gezondheidszorg en onderwijs. Er moet toch een weg voorwaarts zijn, anders dan massale opsluitingen? "De drugswetten versoepelen", zegt Bush. Dat arm en rijk zo verschillende kansen hebben in het Amerikaanse justitiesysteem, daarover gaat hij niet. "Wij voeren het uit. Ik ben niet het scherpste mes in de bestekla. Ik heb daarvoor geen oplossing." En hoe wordt Nederland weer Great Again? "Wij doen het al geweldig."