Hoe vaak is Tristan van der V. al buitengesloten?

Op een zaterdagochtend nam een 24-jarige man een besluit dat zes levens kostte en diepe wonden veroorzaakte bij nabestaanden, omwonenden en bij zijn ouders. Diverse hypotheses zijn nu gepresenteerd over de cocktail die de stoppen bij hem liet doorslaan. Maar waaruit bestaat die cocktail nu eigenlijk echt? Veel bleef nog onduidelijk.

Op internet stonden destijds al reacties die misschien de sleutel vormen tot het motief. Letterlijk: 'Wat een lelijke puistenkop! met zo'n hoofd moet je wel zelfmoord plegen..., maar dat betekent niet dat je zomaar onschuldige mensen moet meesleuren in je eigen ellende. LOSER! Ik pis op je graf'.

Op hetzelfde internetforum viel vele malen de populistische term 'weggejorist'. Een woord dat veelvuldig te lezen valt op de website van GeenStijl en een eufemisme is voor heftige minachting.
Is minachting het antwoord op de duizenden vragen over de schietpartij? Mensen die hem kenden, schetsen in het onderzoek een heel ander beeld. De dader was een vriendelijke jongen, die meestal op zichzelf was. Ja, op die zaterdag gedroeg hij zich als een monster.

Maar in dat monster school een mens, in ernstige geestelijke nood.
Hoe vaak was deze Tristan in zijn leven al 'weggejorist'? En wat zijn de consequenties van deze buitensluiting? In hoeverre zijn er meer verantwoordelijken voor deze daad dan alleen Tristan zelf? De vragen over het verstrekken van een wapenvergunning zijn belangrijk, maar om het wapen voor deze destructieve daad in te zetten is meer nodig dan een foute vergunning. Het gaat ook om het uitblijven van een ontmoeting tussen Tristan en de controlerend agent. Wie was, behalve zijn ouders, in staat om zich om zijn levenspijn te bekommeren? Zelfs toen hij suïcidaal was, leek bekommernis vertaald te worden in opsluiting. Als je geestelijk ziek bent, wordt je weggejorist uit de maatschappij.

Weggejoriste mensen krijgen signalen dat ze niet meedoen, niets voorstellen, ellendelingen zijn. En ja, mensen die zulke daden plegen vertonen ellendelingengedrag, laat dat duidelijk zijn. Ze verwoesten de levens van vele mensen.

Toch blijft voor mij een grote vraag wat weggejoriste mensen doen om zich 'terug te jorissen'. In mijn praktijk als hulpverlener is het een vaak voorkomend thema. Als je weggejorist wordt, maak je destructieve keuzes in je leven. Soms richt die destructie zich op jezelf, soms op anderen, soms gebeurt het onzichtbaar.

Uit psychologisch onderzoek is bekend dat bijna alle zeer destructieve daden in de geschiedenis gevoed werden door het heftige verlangen van de dader om betekenisvol te zijn in verbinding met andere mensen. Als mensen dat betekenisvolle leven niet kunnen vinden, er niet bij horen, verlangen ze soms naar de dood. Van zichzelf, maar ook van anderen.

Eetstoornissen, automutilatie, agressie op jezelf gericht, al die uitingen zijn vaak lange tijd onzichtbaar voor anderen, zelfs voor de ouders. Op een bepaalde manier was de schietpartij in Alphen misschien wel een laatste poging om gezien te worden. De dader verliet de anonimiteit. Dat is gelukt. Zijn naam en foto stonden in alle kranten. Drie maanden later praten we nog steeds over hem.

Naast de pijn, het verdriet en de boosheid die de daden van Tristan hebben gevoed, hoop ik dat er ook plaats is voor iets anders.
Wegjorissen helpt niet nieuwe excessen te voorkomen. We moeten bedenken hoe we contact kunnen maken. Dat streven doet niet alleen recht aan de familie van de dader, maar biedt ook (schrale) troost voor de nabestaanden van hen die meedogenloos uit het leven werden gerukt.