Hoe Setkin Sies van de Rotterdamse reservebank kwam

De late maandagavond van 26 juni klinkt op terrassen rond het Rotterdamse stadhuis geroezemoes. Een aantal raadsleden drinkt nog wat na fractievergaderingen en ziet breaking news binnenkomen: Leefbaar Rotterdam-raadslid Mo Anfal stapt over naar het door de islam geïnspireerde Nida. Eerste reactie: verbazing. Direct daarna het besef: het college is zijn meerderheid kwijt.

Leider Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam brengt kort daarvoor de coalitiepartners CDA en D66 al op de hoogte. Het college wankelt, weten de fractievoorzitters en wethouders, maar hoeft niet te vallen. Mits ze het goed uitspelen.

Het stadsbestuur heeft bijna drieënhalf jaar Rotterdam bestuurd met de minimale meerderheid van 23 van de 45 raadszetels. De coalitie benadrukt dat de belangrijkste besluiten met grotere meerderheden genomen zijn, voor de overwegend linkse oppositie voelt dat anders. Die vindt dat het college elke keer zijn rechtse zin doordrukt. Sinds 2014 groeien het chagrijn en wantrouwen.

Eén partij kiest steevast de middenweg: ChristenUnie-SGP. Het college noemt de eenmansfractie 'constructief', volgens de oppositie zit raadslid Setkin Sies op de reservebank. Maandagavond wordt Sies, op het terras met collega's van D66 en Groenlinks, gebeld door CDA-fractieleider Sven de Langen. Of hij wil praten? Praten kan altijd.

Dinsdagavond. De zeven oppositiepartijen komen bijeen. Nida-voorman Nourdin El Ouali wordt gefeliciteerd met zijn onverwachte move. Er wordt niet gejubeld, wel gegrinnikt. Op de agenda: de nieuwe politieke situatie en het debat van donderdag. Dat gaat over de fraude bij poppodium Waterfront. De positie van verantwoordelijk wethouder Ronald Schneider (Leefbaar) is vrijwel onhoudbaar. Een motie van wantrouwen tegen het college wordt niet serieus overwogen.

De oppositiepartijen voelen dat ze dingen voor elkaar kunnen krijgen. De zes linkse partijen kunnen eindelijk het volgens hen rigide armoede- en integratiebeleid bijsturen. Ze rekenen daarbij een beetje op coalitiepartij D66, die de afgelopen jaren soms ook in de maag zat met de harde taal van Leefbaar.

Drie jaar in de oppositiebanken heeft een band geschapen tussen de zeven fractieleiders. VVD-fractievoorzitter Antoinette Laan weet dat de anderen geld voor armoedebestrijding willen. "Ieder zijn darlings, ons gevecht is dat niet." In een eventueel akkoord zal de VVD die wens steunen, als ze zelf kan bijsturen op bijvoorbeeld veiligheidsbeleid. Zo'n brede samenwerking had goed gekund, zegt ze. "In Amsterdam zitten VVD én SP in het college. Ik voelde die avond een vibe van: het kan nu anders."

Het kan. Maar over de vorm hebben de partijen impliciet verschillende verwachtingen. De PvdA wil een gloednieuw college, anderen vinden dat kort voor de verkiezingen van maart niet handig. De VVD wil geen gedoogsteun geven en liever zelf besturen. De Partij voor de Dieren kan het inhoudelijk soms prima vinden met de VVD, een college met de liberalen vindt raadslid Jeroen van der Lee 'best lastig'.

Burgerraadslid

Bij het overleg zit ook Mark de Boer, burgerraadslid voor CU-SGP. Kleine fracties hebben zulke assisterende leden voor commissievergaderingen. De Boer zegt dat zijn partij graag meedenkt met de andere oppositiefracties.

Wat die niet weten, is dat De Boer dan al een gesprek heeft gehad met CDA'er De Langen. Daar komt zelfs al een eerste wensenlijst op tafel. De Langen: "Mark werd snel heel concreet. Hij wilde verzachtingen op integratie en armoedebeleid. Ik beschouwde dat bijna als een deal tussen Mark en mij." De Boer (26), een actief en kundig burgerraadslid, is volgens De Langen 'het mastermind van het akkoord'. Ze besluiten na donderdag verder te praten. Dinsdagavond stuurt CU-SGP een persbericht: de partij is bereid te praten met het college, 'maar een akkoord is nog ver weg'.

CU-SGP heeft geleerd van 2014, zegt Mark de Boer. Toen sprak de partij kort mee bij de college-onderhandelingen. "Toen kwamen we voor het eerst in de buurt van de macht, alleen hadden we geen plan." Over een plan is de fractie in de tussenliggende jaren gaan denken. De coalitie dreigde immers vaker de meerderheid te verliezen. De Boer: "Je weet dat ooit de vraag komt. En áls hij komt, wat wil je dan?" De andere oppositiepartijen hadden daar nauwelijks bij stilgestaan, denkt hij. "Er was geen draaiboek."

CU-SGP wil stabiliteit, zegt fractieleider Sies, en die vindt hij bij de coalitie. Veel oppositiepartijen werden volgens hem gedreven door een gedeelde afkeer van Leefbaar. "Ga je vervolgens samen een nieuw college in, dan is je gezamenlijke vijand weg. Zie dan maar eens, kort voor verkiezingstijd, de balans te houden tussen VVD en SP."

Woensdagavond al stapt wethouder Schneider op, de angel is daarmee uit het debat van de volgende dag. Donderdagochtend komen de fractievoorzitters bijeen in het presidium. PvdA-fractieleider Leo Bruijn ziet de coalitie-voorzitters er wel erg ontspannen bij zitten. "Die rekenden zich al rijk." Het belet hem niet de nieuwe verhoudingen er in te wrijven. De PvdA'er stelt voor de spreektijd tijdens de vergadering op te hogen naar acht uur. "Niet omdat ik die tijd nodig heb, maar omdat het kan."

Tekst loopt door onder de afbeelding

Tijdens het debat volgt een nieuw persbericht van CU-SGP: de partij gaat exclusief met de coalitie onderhandelen.

Vrijdagmorgen praat de oppositie met CDA en D66. De opposanten hopen die partijen nog los te weken van Leefbaar. Tevergeefs, blijkt. Zeker als ineens ook Leefbaar-wethouder Maarten Struijvenberg de kamer binnenloopt. Verschrikt kijken sommige fractievoorzitters op. Struijvenberg achteraf, onderkoeld: "Ik had begrepen dat er een open uitnodiging was. Een open hand. Ik dacht: die zullen we niet afslaan. Ik was verbaasd dat er ineens een doodse stilte hing toen ik binnenkwam."

Nadat die middag PvdA, VVD, SP en Groenlinks nog op gesprek komen bij het college, wordt duidelijk dat alleen CU-SGP overblijft. De PvdA wil Leefbaar weg, de VVD wil niet gedogen, de verschillen tussen Leefbaar en Groenlinks blijken andermaal te groot. De SP wil aanpassingen aan de woonvisie, een kroonjuweel van Leefbaar. Uitgesloten.

Tijdens de eerste onderhandelingen wil Sies dat Leefbaar zijn harde integratietaal afzwakt. Joost Eerdmans laat gelijk aan de pers weten: Leefbaar bindt niet in op integratie. Sies en De Boer beraden zich. D66-wethouder Adriaan Visser spreekt de twee toe. Het integratiediscours van de Leefbaar-fractie is ook voor zijn partij en voor het CDA lastig. "De integratienota hebben we een beetje onderin een la weggestopt. Gelukkig deed de wethouder er niet veel mee en profileerde Leefbaar zich vooral in de raad op het thema. Wij hebben soms kromme tenen, maar Leefbaar komt de afspraken altijd na." Sies gaat akkoord.

De onderhandelingen tussen de wethouders en fractievoorzitters verlopen in goede sfeer. Allemaal willen ze er samen uitkomen, CDA en D66 voelen niets voor een ongewis avontuur met de oppositie. Onderschat ook niet, zeggen raadsleden, de ijver van wethouders Hugo de Jonge (CDA) en Adriaan Visser. Vooral die eerste wordt al ruime tijd getipt voor een post in een nieuw kabinet. Een gevallen college staat niet mooi op je cv.

Er is ook overleg met Den Haag, waar de ChristenUnie en D66 onderhandelen over een nieuw kabinet. Sies opereert autonoom van de Kamerfractie, maar houdt de partijleiding wel op de hoogte. Bij D66 is er meer contact. Had Alexander Pechtold al moeite met de ChristenUnie vanwege ethische kwesties, in Rotterdam komt ook nog de SGP erbij. Visser: "Dat was wel een ding voor mij, als liberaal opgevoede zoon van een hoogleraar kindergeneeskunde, die soms thuiskwam met ethische vraagstukken."

Maar ethische vraagstukken komen minder snel aan bod in de gemeentepolitiek, analyseert hij. "Ik heb wel even de beginselprogramma's van ChristenUnie en SGP doorgelezen."

Tekst loopt door onder de afbeelding

Zomerakkoord

Vrijdag en zaterdag komen de onderhandelaars al een heel eind, op zondag onderhandelt Sies niet. De gasvrije wijk die hij wil, blijkt onhaalbaar, er komt een toezegging op gezinsbeleid.

Maandag wacht de laatste horde. Sies en De Boer willen 18,5 miljoen voor de plannen, waarvan het grootste deel voor armoedebestrijding, Visser trekt de grens bij vijftien. De CU-SGP-onderhandelaars verlaten de zaal. Dan beweegt Leefbaar-fractievoorzitter Ronald Buijt: 16,5 wordt het. Buijt: "Ik zit er zo in: heel veel mensen zien Leefbaar liever gisteren dan morgen vertrekken. Mij gaat het niet gebeuren dat een half jaar voor de verkiezingen al ons beleid de prullenbak in verdwijnt." Juist nu de PVV naar Rotterdam komt. Tijdens de campagne wil Leefbaar die partij aanwrijven dat zij wél compromissen sluit.

Die avond wordt het 'Zomerakkoord' gepresenteerd. Alle onderhandelaars zijn tevreden. CU-SGP gaat het collegebeleid steunen en levert geen wethouders. Leefbaar heeft geen fundamentele concessies hoeven doen. En de substantiële bedragen voor armoedebestrijding en duurzaamheid komen ook D66 en CDA niet slecht uit.

Tijdens de volgende debatten schampert de oppositie dat Sies voor 'dertig zilverlingen zijn ziel heeft verkocht aan Leefbaar'. Toch verwijt Nida-voorman Nourdin El Ouali CU-SGP haar keuze niet. "De partij kon coalitie en oppositie in de kaarten kijken. Sies heeft daar goed opportunistisch gebruik van gemaakt."

Na een lang zomerreces zal iedereen weer gewend zijn aan de nieuwe verhoudingen, al had één van de fractievoorzitters moeite met de 'opgeluchte grijnzen' bij de coalitie. "Als ik dan mannetje Mark de Boer bij de koffie-automaat zie staan, daar heb ik dan effe geen zin in. Maar ook dat gaat over."

Zetelverdeling gemeenteraad Rotterdam

Leefbaar Rotterdam is met 13 zetels de grootste partij in de raad. Coalitiepartijen D66 en CDA hebben er 6 en 3. Met 8 zetels voert de PvdA de oppositie aan, de SP heeft er 5, VVD en Nida elk 3, GroenLinks 2. De Partij voor de Dieren en de ChristenUnie-SGP hebben allebei 1 zetel. Door het overlopen van Leefbaar-raadslid Mo Anfal naar Nida sloeg de balans in de raad om. CU-SGP bezorgt het college weer de meerderheid.