Hoe Saudische kroonprins Bin Salman een paleisrevolutie ontketent

Een grootschalige coup is gaande in Saudi-Arabië en de lijst van slachtoffers wordt alsmaar groter. Tientallen machtige prinsen en (ex)-ministers werden in het weekend onder vijfsterren-arrest geplaatst - zij verblijven momenteel in het luxueuze Ritz Carlton - en volgens sommige berichten mag geen prins meer zonder officiële toestemming het land verlaten. Het brein achter de putsch is de 32-jarige kroonprins Mohammed bin Salman.

De kroonprins, die alle belangrijke taken van zijn vader en koning Salman naar zich toe heeft getrokken, is uit op absolute alleenheerschappij. Saudi-Arabië wordt al decennia geregeerd door koningen, maar in werkelijkheid lag de macht altijd bij de familie Al-Saud en werden er via familieconsensus besluiten genomen.

Kroonprins Bin Salman breekt met deze traditie, en schakelt in rap tempo zijn vijanden en concurrenten uit. Volgens analisten zijn er sinds maandag meer dan vijfhonderd invloedrijke Saudiërs gearresteerd of onder huisarrest geplaatst. Hij heeft haast, want het duurt waarschijnlijk niet lang voordat koning Salman, die kampt met een slechte gezondheid, het stokje aan zijn zoon overdraagt of overlijdt.

Brutaal

De coup begon al eerder dit jaar, toen Bin Salman erin slaagde om zijn neef, prins Mohammed Bin Nayef, de kroonprinstitel te ontnemen. In de laatste maanden werden meer prominente Saudiërs gearresteerd, maar niemand had verwacht dat Bin Salman zo brutaal zou zijn om de top van de prinsenelite vast te zetten, onder wie multimiljardair Alwaleed bin Talal en verschillende kopstukken van de krijgsmacht.

Officieel zijn de gearresteerden vastgezet vanwege corruptie. Maar hoewel de vastgezette Saudiërs ongetwijfeld corrupt zijn, geldt dat in wezen voor het complete systeem. Als Bin Salman het anticorruptiebeleid consequent zou doorvoeren, dan betekent dat het einde van het hele Saudische koningshuis. De monarchie is grotendeels synoniem met zelfverrijking.

Ook Bin Salman staat bekend om verkwisting. Tijdens een vakantie vorig jaar in Frankrijk was hij zo onder de indruk van een jacht dat hij voorbij zag varen, dat hij er 500 miljoen euro voor bood. Nog dezelfde dag was hij de eigenaar.

Kwade genius

De coup van Bin Salman heeft ook grote gevolgen voor de regionale verhoudingen. De kroonprins zoekt graag de confrontatie met Iran, dat hij ziet als kwade genius in de regio. Zo stuurt Iran volgens hem de Houthi-rebellen in Jemen aan, waarmee Saudi-Arabië sinds twee jaar in oorlog is. Een raket die dit weekend vanuit Jemen in Saudi-Arabië neerkwam, zou door Iran zijn geleverd. De Saudische blokkade van Qatar, eerder dit jaar, was nodig omdat dat land te nauwe banden zou onderhouden met Iran. Zelfs het salafisme, een extremistische stroming binnen de soennitische islam waarvan Saudi-Arabië de voornaamste verspreider is, is volgens Bin Salman de schuld van (het sjiitische) Iran.

De Saudische regering beschouwde de raketaanval vanuit Jemen als een Iraanse daad van agressie, en dreigde door die vaststelling indirect met oorlog. Steeds meer analisten houden rekening met een scherpe escalatie, temeer vanwege het impulsieve karakter van Bin Salman. Hij was ook de architect van de desastreuze oorlog in Jemen.

Bin Salmans anti-Iraanse houding en zijn arrestatiebevelen worden gesteund en aangemoedigd door de Amerikaanse president Trump. Die liet gisteren op Twitter zijn steun aan Bin Salman blijken: “Ik heb groot vertrouwen in koning Salman en de kroonprins van Saudi-Arabië, zij weten precies waar zij mee bezig zijn. Sommigen van hen die hard worden behandeld, molken hun land jaren uit!”

Het lijkt erop dat Trump de schoonmaakactie van Bin Salman ook steunt vanwege zijn vete met multimiljardair Alwaleed bin Talal. Deze Saudiër, een van de kopstukken die zaterdag werden vastgezet, haalde in 2015 hard uit naar Trump. Bin Talal schreef op Twitter dat Trump een schande was voor de Republikeinse Partij en riep hem op om zich terug te trekken uit de race, omdat hij ‘nooit zal winnen’.

Trump reageerde fel en zei dat de ‘suffe prins Alwaleed Talal Amerikaanse politici probeert te beïnvloeden met pappa’s geld. Hij kan dat niet meer als ik gekozen word.’

Saudisch koningshuis

Niemand weet precies hoeveel Saudische prinsen er zijn. De schattingen lopen uiteen van 5000 tot 15.000. Het grote aantal heeft te maken met polygamie. De eerste koning van Saudi-Arabië, Abdel Aziz bin-Saud, wilde met iedere dochter van alle 22 stamhoofden in het land trouwen, en verwekte daarbij minstens 44 wettelijk erkende zonen - de dochters zijn niet opgenomen in de statistieken. Door de polygamietraditie groeide het prinsen- en prinsessenbestand enorm. Zij vormen een enorme kostenpost, want leden van de koninklijke familie krijgen vanaf hun geboorte een staatstoelage. Bovendien hebben ze vaak de leiding in de belangrijkste economische sectoren, zonder gehinderd te worden door al te veel kennis van zaken.

Lees ook:
- Saudi-Arabië als gematigd land?
- Saudi-Arabië denkt aan een shariavrij resort aan zee
- Saudi-Arabië ontvangt Iraakse aartsvijand als een vorst