Hoe kwamen de MH17-onderzoekers tot zulke overtuigende conclusies?

Natuurlijk zal zijn team de radarbeelden die onlangs uit Rusland zouden zijn gekomen - maar nog niet in bezit zijn van het JIT - aandachtig bekijken. De kans dat zij hierdoor tot andere inzichten komen, acht hij zeer gering. Zo wijst alles erop dat de MH17 op die fatale dag in juli 2014 is neergeschoten door een Buk-raket en wel een uit de 9M38-serie.

Dat bleek uit de delen die na de crash op de velden in Oekraïne werden gevonden en die zijn vergeleken met een niet geëxplodeerde raket die in Nederlandse handen is. Die gevonden delen konden daar 'door derden' zijn neergelegd, want dat terrein bleef lange tijd voor iedereen toegankelijk.

Maar er is aanvullend bewijs. In de lichamen van het cockpitpersoneel zijn delen van de raket aangetroffen in combinatie met glas dat alleen van de Boeing kan komen. Daarnaast is in de voorkant van het wrak een verwrongen deel van de Buk-raket gevonden die daar alleen met zeer grote kracht in kan zijn gekomen.

In Finland zijn zogeheten arenatesten gedaan waarbij onderzoekers de kop en raket hebben laten exploderen en waarbij hispeed camera's en ander meetapparatuur de effecten in kaart hebben gebracht. "Het schadebeeld dat daaruit naar voren kwam, stemde exact overeen met wat we hebben gevonden op de crashsite", stelde Wilbert Paulissen, hoofd van de landelijke recherche. Hij gaf leiding aan het onderzoeksteam waarin rechercheurs uit België, Australië, Oekraïne en Maleisië samenwerken.

Afvuurlocatie
Op de vraag waar de Buk-raket vandaan kwam, wat de afvuurlocatie was en waar de oplader met de installatie daarna naartoe is gegaan, kon Paulissen een vrij gedetailleerd antwoord geven. Hij liet een tapgesprek horen tussen twee pro-Russische rebellen die duidelijk maken waarom de Buk-installatie naar het gebied bij Donetsk kwam. Zij lagen zo onder vuur van de Oekraïense luchtmacht dat zij dreigden ten onder te gaan. Een Buk was nodig om van zich af te bijten.

Op basis van talloze getuigenverklaringen kon het JIT laten zien hoe de witte Volvo-truck met rode oplader zijn weg vond van de Russische grens tot aan het plaatsje Snezjnoje. Getoond werden foto's en video's van de opvallende dieplader met het door een camouflagenet afgedekte afweergeschut waar telkens ook een locatie aan verbonden kon worden.

De onderzoekers hadden tevens taps van telefoongesprekken van de vervoerders die hun plek verraadden. Bij Snezjnoje is de installatie afgeladen en zelfstandig doorgereden naar een stuk landbouwgrond van 500 bij 600 meter vlakbij het dorp Pervomaiskiy. "Er is geen enkele twijfel over", zo zei Paulissen, "dat dit de lanceerplek is van de raket die het vliegtuig uit de lucht schoot." Getuigen hebben niet alleen het rookspoor gezien maar ook gefotografeerd. Deze foto's zijn getest op authenticiteit. Bewoners van het dorp hoorden een explosie en een hoge fluittoon.

Zij namen foto's van de enorme schroeiplek die de luchtraket achterliet. Dat deel werd later omgeploegd en satellietbeelden laten zien dat dit is gebeurd vlak na de tragedie waarbij 298 mensen omkwamen. De beelden tonen tevens de rupssporen die de oplegger op het veld heeft achtergelaten.

Van de afvoer van de installatie op dezelfde dieplader zijn minder beelden beschikbaar, waarschijnlijk omdat dit in de nachtelijke uren gebeurde. Wel zijn wederom tapgesprekken over deze manoeuvres opgenomen. En er is een videofragment, gemaakt in Loegansk dicht bij de Russische grens, waarop het geschut is te zien met nog maar drie in plaats van vier raketten.

Betrokken mensen
Dit alles wordt volgens Paulissen ondersteund door informatie die de VS hebben verstrekt, zoals radarbeelden. Deze gegevens kunnen straks, als het komt tot een rechtszaak, niet een-op-een worden getoond, omdat er staatsgeheimen in geding zouden zijn. Maar ook het rapport zonder de specifieke gegevens zijn volgens de onderzoeker bijzonder overtuigend.

Hoofdofficier Westerbeke meldde tot slot dat bij het JIT nu honderd concrete mensen, met naam en toenaam, bekend zijn die op een of andere manier actief betrokken waren bij het aanvoeren, afvuren en afvoeren van de raket. Wie hiervan straks als verdachte of als getuige aangemerkt gaat worden is nog onduidelijk.

Met de huidige stand van zaken denkt Westerbeke dat een strafrechtelijke vervolging van de daders zeer zeker tot de mogelijkheden behoort. "We hebben nog te weinig kennis van hoe precies de structuur van de commando's in elkaar zat", zegt Westerbeke.

Wie nam precies welke besluiten? Wat wisten de mensen die de raketten vervoerden en die daarbij assistentie verleenden van het doel van de operatie? Wie nam het besluit om af te vuren en was dit een ongeluk of een bewuste actie? Die vragen moeten tot klaarheid worden gebracht.

Westerbeke kon de nabestaanden niet vertellen op welke termijn het onderzoek zal zijn afgerond. "De enige belofte die ik hen heb gedaan is dat we onze beste mensen op het onderzoek blijven zetten om die tijd zo kort mogelijk te laten zijn."