Hoe kan de Italiaanse economie groeien als er geen kinderen worden geboren?
Italiaanse vrouwen krijgen te weinig kinderen: een probleem voor de Italiaanse economie. Een ondernemer in Noord-Italië probeert het tij te keren, maar het is vechten tegen de bierkaai. Deel 1 van tweeluik.
Twee jaar geleden kon Roberto Brazzale het niet meer aanzien. De ondernemer uit Zanè, een schattig plaatsje dat verscholen ligt tussen de Venetiaanse heuvels, had opnieuw een zenuwachtige werkneemster aan zijn bureau. Die kwam melden dat ze een kind ging krijgen, en was al bang dat haar baan daarmee in gevaar kwam.
De lange, joviale Brazzale, eigenaar van een kaasfabriek die zijn naam draagt, dacht: basta. Hij besloot een ‘baby-bonus‘ in te voeren: in de maand dat een werknemer een kind krijgt of adopteert, krijgt zij of hij een extra maandsalaris. Roberto Brazzale: “Ik wil laten zien dat het helemaal oké is om kinderen te krijgen. Het personeel moet zich door mij daarin gesteund voelen. Het ouderschap is iets prachtigs, dat moedig ik alleen maar aan.”
Babybonus
Inmiddels hebben 19 van de 700 werknemers van Brazzale een babybonus gekregen.
Maar de ondernemer is een piepkleine, machteloze tegenkracht van een trend die vooralsnog onomkeerbaar is: er worden steeds minder bambini geboren in Italië. Dit jaar zullen het er waarschijnlijk maar 441.000 zijn – zo weinig waren het er sinds de eenwording van Italië in 1861 nog nooit. In 2017 kwamen er 458.000 baby’s ter wereld, in 2010 waren het er nog 562.000.
De belangrijkste oorzaak van de constante daling van de geboortes is het steeds kleinere aantal vrouwen van vruchtbare leeftijd dat in dit land rondloopt. En dan krijgt deze slinkende groep ook nog eens meestal maar één kind, soms twee en zelden drie. Met een gemiddeld geboortecijfer van 1,3 kinderen per vrouw is Italië de Europese hekkensluiter. Ter vergelijking: het Nederlandse geboortecijfer is – net als het EU-gemiddelde – 1,6.
Het is niet dat Italianen geen Francescootje of Sofiaatje willen. Want dat doen ze wel: de meesten dromen van twee kleintjes. Maar ze weten ook dat werkgevers werkneemsters met kleine kinderen mijden: die worden gezien als een risico, ingewikkeld. Nogal wat zwangere vrouwen zien hun arbeidscontract niet verlengd. Dat was waarom de werkneemster van Roberto Brazzale in 2016 zo opgelaten zijn kantoor binnenstapte.
Economische crisis
Maar er speelt veel meer. Italianen gaan pas tegen hun dertigste het huis uit, mede vanwege de krapte op de betaalbare-huurhuizen-markt. De aanhoudende economische crisis, hoge werkloosheid en wijd verspreide tijdelijke contracten maken twintigers en dertigers onzeker over hun toekomst. Ze zijn op steeds latere leeftijd financieel zelfstandig. Italiaanse vrouwen krijgen hun eerste kind daarom nu pas wanneer ze gemiddeld bijna 31 zijn, mannen wanneer ze 35 zijn.
Voor de economie is het allemaal heel ongunstig. Want als die lekker wil draaien, zijn er veel jonge mensen nodig omdat die doorgaans dynamischer en innovatiever zijn dan ouderen. “Ons lage geboortecijfer is een probleem omdat de bevolking er sneller door veroudert, het aantal arbeidskrachten slinkt en de gemiddelde productiviteit waarschijnlijk ook daalt”, schrijft econoom Carlo Cottarelli in zijn laatste boek. Bovendien zijn er jonge mensen nodig om de pensioenen van de massa’s oude mensen te betalen.
Maatregelen
Achtereenvolgende regeringen hebben – zonder succes – het tij proberen te keren met tijdelijke maatregelen: ouders met een laag inkomen konden bijvoorbeeld drie jaar lang een ‘bonus-bebè’ van 80 euro per maand krijgen, moeders die terugkeren naar de arbeidsmarkt kunnen zes maanden kinderopvangtoeslag krijgen, het verplichte vaderschapsverlof is verlengd naar vier dagen.
Ook de huidige regering komt niet met een geloofwaardige oplossing. Coalitiepartner Lega heeft onlangs geopperd om gezinnen die hun derde kind in 2019, 2020 of 2021 krijgen voor twintig jaar, gratis, een ongebruikt stuk landbouwgrond toe te wijzen.
Roberto Brazzale probeert vanuit zijn kaasfabriek bij Padua bij het parlement in Rome voor elkaar te krijgen dat de door hem bedachte babybonus fiscaal aftrekbaar wordt, waardoor meer bedrijven hem zullen invoeren. Al beseft hij ook wel dat de bonus een druppel op een gloeiende plaat is. Een van de eerste werkneemsters die zijn bonus kreeg, was Anna Saccardo (33) van de financiële administratie. In mei 2017 kreeg zij Matilde en 1500 euro op haar rekening. “Dat was absoluut een welkome bijdrage”, vertelt de blonde Saccardo in haar kantoortje. “Maar zonder de bonus had ik mijn dochtertje ook wel gekregen. Eén extra maandsalaris is natuurlijk niet voldoende om je bij twijfel over de streep te trekken.”
Waarom de regeringen van Italië zo weinig doen om het geboortecijfer op te krikken, is haar werkgever wel duidelijk: “Veel aandacht en geld gaan naar de miljoenen gepensioneerden, niet naar de kinderen. Die stemmen niet.”
Lees ook:
‘We moeten ervoor zorgen dat Italianen meer kinderen krijgen’
De nieuwe regering van Italië krijgt waarschijnlijk een rechts-populistisch karakter. Voor de economie is dat geen goed nieuws, betoogt Carlo Cottarelli (54).
Italië is ‘too big to save’, maar dat maakt de Italiaanse regering niet uit
De Europese ministers van financiën zetten hun Italiaanse collega Tria vandaag in de hoek om zijn afgekeurde ‘feestbegroting’.
