Hoe groot is het gevaar voor onze privacy?
Toen de theatermakers van De Verleiders op tv de gevaren van het digitale tijdperk voor de privacy schromelijk overdreven, ontstond commotie. Hoe ver mag je gaan met bangmakerij?
Het privacyspook waart weer rond. Dat is mede te danken aan theatergroep De Verleiders, die begin deze week in ‘De wereld draait door’ nogal vrij omgingen met de feiten. Zo zou de AIVD iedereen die een ongebruikelijke route naar zijn werk rijdt, in het vizier hebben. En bedrijven zullen uiteindelijk beheerder worden van onze bankrekening, en daarmee van ons leven.
Nu wordt het spook in de voorstelling ‘#niksteverbergen’ wat minder angstaanjagend gepresenteerd. Ook in het theater zijn de doembeelden van een toekomst zonder privacy rijkelijk aanwezig, maar feitelijk vliegen de acteurs minder uit de bocht dan op tv – ook in de stukken van de voorstelling, waarin zij als zichzelf op het toneel staan en niet als hun karakters.
Schouders ophalen
Bovendien kun je je afvragen of overdrijven erg is. Of kan het debat over privacy in deze digitale wereld wel wat aandikking gebruiken? Zo bleek deze week uit een enquête, die de Autoriteit Persoonsgegevens liet uitvoeren onder dik duizend Nederlanders, dat zes op de tien zich weinig zorgen maakt over privacy. Zes procent haalt er zelfs helemaal de schouders over op.
Dat terwijl er genoeg gebeurt om over in te zitten, daar bestaat volgens Vincent Böhre van stichting Privacy First geen twijfel over. “De afgelopen twintig jaar is onze vrijheid onder het mom van veiligheidsmaatregelen alleen maar kleiner geworden.”
Mag je de risico’s ook wat aandikken? Böhre vindt van wel, als het gebeurt om je verhaal kracht bij te zetten. “Het is nooit goed om mensen bang te maken, maar privacy is toch een abstract begrip. Een beetje chargeren moet dan kunnen om iedereen wakker te schudden.”
Hij noemt het voorbeeld van een brief, die door een actiegroep werd verstuurd rond het debat over vingerafdrukken in het paspoort. De brief leek afkomstig van de overheid en riep ontvangers op hun BSN-nummer op hun pols te tatoeëren. “Veel mensen waren er boos over. Maar één zo’n folderactie heeft meer teweeg gebracht dan jaren aan onderzoeksrapporten over privacy.”
Ethisch hacker Wouter Slotboom is minder gediend van bangmakerij. “Het veroorzaakt onnodig ruis en haalt de aandacht weg van thema’s in hetzelfde privacydebat waar we ons juist wel zorgen over zouden moeten maken. En die zijn er genoeg.”
Twee kampen
Bovendien ontstaan er door die overdrijving twee kampen, denkt Slotboom: de groep die zeer fanatiek is en overal komt waarschuwen voor een privacyloos bestaan, en de groep die zich daarvan afkeert en het allemaal maar onzin vindt. “Dat staat een goede, inhoudelijke discussie in de weg.”
Daar is Iris Huis in ’t Veld, adviseur bij Privacy Company, het mee eens: met spookverhalen krijg je geen publieke discussie op niveau. Waarom sommige van die verhalen er dan toch ingaan als zoete koek? Door een gebrek aan kennis, zegt ze.
“En dan niet per se een gebrek aan kennis over privacy, maar vooral over de technologie die onze privacy kan schaden. We zijn bang voor algoritmes, kunstmatige intelligentie, hacking. Dat zijn ingewikkelde onderwerpen die we bespreken met een soort sciencefictionachtige benadering. Wat het debat zou helpen, is mensen eerst eens uitleggen wat een algoritme is en hoe zoiets de gewone burger raakt.”
Vincent Böhre, directeur van stichting Privacy First: ‘AIVD tapt niet het hele internet’
De grootste onterechte angst op het gebied van privacy?
“Er wordt weleens gezegd dat de AIVD door nieuwe bevoegdheden al het internetverkeer in Nederland kan tappen, de hele bevolking tegelijk. In theorie zou het misschien kunnen, maar dat het gebeurt, is onwaarschijnlijk. Alleen al omdat ze dan een tap moeten hebben op alle internetknooppunten.”
Waarover zouden we ons meer zorgen moeten maken?
“Dat contant geld op steeds meer plekken uitgebannen raakt. Dat is het enige anonieme betaalmiddel. Als dat verdwijnt, word je hele leven traceerbaar.”
Iris Huis in ’t Veld, adviseur bij Privacy Company: ‘Wantrouw digitale assistenten’
De grootste onterechte angst op het gebied van privacy?
“Er is veel angst over beveiliging van privacygevoelige informatie: internetbankieren zou bijvoorbeeld niet veilig zijn. Onzin. Banken zijn juist heel volwassen op het gebied van informatiebeveiliging.”
Waarover zouden we ons meer zorgen moeten maken?
“Over het blinde vertrouwen dat we lijken te hebben in technologie in ons dagelijks leven. Zo zijn de digitale assistenten in opkomst: apparaten die je spraakgestuurde opdrachten kan geven en vragen kan stellen. Je zet een apparaat met een microfoon in je huis en moet het bedrijf erachter maar vertrouwen.”
Wouter Slotboom, ethisch hacker: ‘Waarom hebben apps toegang tot alles?’
De grootste onterechte angst op het gebied van privacy?
“Gepersonaliseerde advertenties online. Zolang dat over commerciële aankopen gaat en bijvoorbeeld niet over politieke voorkeur, vind ik het niet zo’n probleem dat bedrijven weten dat ik naar een nieuwe camera heb gekeken. Ik wil daar best advertenties over zien.”
Waarover zouden we ons meer zorgen moeten maken?
“De apps op onze telefoons die toegang hebben tot alles in het apparaat: contactenlijst, microfoon, camera. Ik zeg niet dat de bedrijven achter de apps die toegang allemaal misbruiken, maar waarom is die optie er wel?”
Lees ook :
Het eerste halfjaar van de nieuwe privacywet levert ruim 7000 klachten op
De nieuwe wet rond gegevensbescherming heeft geleid tot bewustwording en een regen aan klachten. Of de wet echt een verschil kan maken moet nog blijken.
Zonder privacy is er geen vrijheid
Onze privacy is in gevaar, schrijft Bart Jacobs in een essay. Met zes eisen aan het nieuwe kabinet leidt hij ons naar een veilige, digitale wereld.
