Hoe ga je verder na het verliezen van een dierbare?

Het is deze week twee jaar geleden dat haar partner Bas overleed, maar voor Geerteke van Lierop voelt het niet als twee jaar geleden. "Het was alsof het gisteren was gebeurd. Op zijn sterfdag werd ik weer net zo misselijk wakker als toen. Het was een heel, heel moeilijke dag. Maar het voordeel is dat ik nu weet dat het weer lichter wordt."

We zitten in een café op de Utrechtsestraat in Amsterdam, niet ver van Foam, het fotomuseum dat ze vaak met hem bezocht en vlakbij de plaats waar zijn boot lag. Bas hield enorm van varen, vertelt ze. "Het vertraagde voor hem de tijd, bracht hem rust en hij bracht mij er ook mee tot rust. Hij zag mij altijd maar rennen van de een naar de andere afspraak. Als we naar Foam gingen - tien minuten fietsen van huis - wilde hij juist met de boot omdat het meer tijd kostte."

Het hele plaatje

Het is ook dichtbij de plek waar Bas twee jaar geleden vertrok naar een afspraak, waarvan hij niet terugkeerde. Hij werd een paar dagen later gevonden in de Nieuwe Meer. Het vermoeden is dat hij onderweg vanaf zijn boot te water is geraakt en daarbij iets met zijn hoofd heeft geraakt.

Van Lierop is naast spreker en presentatiecoach, actrice. Ze speelde onder meer in 'Flikken Maastricht', 'GTST' en verschillende films. Bas was fotograaf en kwam portretfoto's van haar maken. Er klikte meteen iets. "Hij vroeg of hij me nog eens mocht fotograferen. Een paar weken later stuurde ik hem een bericht of hij dat nog steeds wilde. Daarna ging het allemaal heel snel tussen ons."

Ze waren die bewuste ochtend samen wakker geworden, hadden ontbeten en een fijn gesprek gehad. Over een paar dagen zou Van Lierop voor een paar maanden voor werk naar Londen vertrekken. Ze hadden het over de toekomst, over trouwen, kinderen krijgen, een huis kopen. "Wat ik voelde met hem, had ik nog niet eerder met iemand gehad. Met hem wilde ik het allemaal, het hele plaatje."

Gevoel voor tijd

Wat haar het meest bijstaat van die dagen vlak voor en nadat hij gevonden werd, is het fysieke gevoel. "Eerst al dat ik 's nachts kotsmisselijk wakker werd met pijn op mijn borst, toen hij maar niet reageerde op mijn berichtjes en telefoontjes, die ik sinds die avond had verstuurd. Hij antwoordde altijd. Toen wist ik eigenlijk al dat hij niet meer leefde."

Het andere wat ze zich herinnert is dat haar gevoel voor tijd veranderde. "Na de aangifte, de uitvaart en alle administratieve zaken die bij een overlijden komen kijken, ging iedereen door. Alleen ik niet. Ik bleef stilstaan, het was alsof ik niet meer meedeed."

Het eerste jaar was het zwaarst zegt ze. Dat fysieke, benauwde, claustrofobische gevoel bleef. Op zoek naar iets dat verlichting kon brengen, las ze zelfhulpboeken over rouw, maar daar kreeg ze alleen maar stress van. "Dan stond ergens iets over die fases en vroeg ik me af of ik het wel goed deed, niet per ongeluk een fase oversloeg. Of er stond dat rouw járen kon duren, ook niet om vrolijk van te worden."

Onhandige uitspraken

Het is een van de redenen waarom ze op een gegeven moment begon te schrijven. In de hoop dat anderen iets aan haar boek hebben. Niet om het 'van zich af te schrijven', benadrukt ze. "Daar heb ik mijn dagboek voor. Mensen vragen nu het boek af is of ik zijn dood 'verwerkt' heb. Los van dat ik er niet in geloof dat je verlies kan 'verwerken' - het blijft altijd bij je - was dat ook het doel niet. Ik wilde een toegankelijk, niet al te dik boek maken om het praten over rouw en de dood makkelijker te maken."

Want dat viel haar op: hoe moeilijk mensen het vonden te praten over de dood en met haar rouw om te gaan. In het boek, dat zowel gedichten als fragmenten bevat waarin ze beschrijft hoe het haar vergaat na het ongeluk, zitten voorbeelden van die onhandige, soms ronduit pijnlijke uitspraken: 'Je moet er gewoon even doorheen'. 'Toen het uitging met mijn vriend heb ik me ook zo alleen gevoeld.' 'Moet je je eicellen niet laten invriezen?'

"Soms vroegen mensen na een paar maanden al of ik het 'een plekje had gegeven'. Een keer zei een vrouw 'Maar je kende hem toch nog maar een jaar?' Toen ik antwoordde 'Inderdaad, net zolang als jij een baby hebt', snapte ze wat ze zei. Het heeft me verbaasd dat mensen waarde aan tijd koppelen. Maar ik denk dat mensen ook probeerden pijn bij me weg te nemen, iets waar ik mezelf vroeger vast ook schuldig aan heb gemaakt. Terwijl pijn te dragen is, als het er mag zijn."

En toch, al die onbeholpen, goedbedoelde aanmoedigingen heeft ze nog honderd keer liever dan die ene vriend, die amper van zich liet horen. "Dat is het ergst, als mensen je negeren. Het maakt niet uit wat je zegt, als je maar iets zegt. Dat je je hand even uitsteekt. Rouw is alleen. Je doet dat in je eentje. Maar daaromheen heb je wel mensen nodig."

Afgezien van familie en nabije vrienden vond Van Lierop de meeste troost in toevallige ontmoetingen met volslagen vreemden. Zoals een man die bij een kerkbankje even zijn hand op haar arm legde, toen ze vertelde dat ze haar partner was verloren, en zei 'That must be very hard'. Of een bezoeker van hun stamkroeg in Amsterdam die een kaartje stuurde dat ze hen altijd zo'n mooi stel had gevonden. "Zo'n klein gebaar, en toch enorm betekenisvol."

Een rouwtherapeut in Londen - na Bas' overlijden vertrok ze toch maar naar Engeland, "Ik verdroeg het niet in Amsterdam te zijn met alle herinneringen en je moet door" - raadt haar een masseur aan. "Ook dat hielp enorm. Dat ik weer werd aangeraakt. Na die eerste sessie kon ik voor het eerst weer ademen zonder die klem op mijn borst."

Nieuwe liefde

En ze maakte lange wandelingen door de stad, urenlange dwaaltochten elke dag. "Mijn opa die een concentratiekamp overleefde, vertelde altijd dat hij elke dag probeerde te wandelen waar hij kon. Op zijn sterfbed tekende hij een lijn voor me met pieken en dalen. 'Geerteke, het gaat in het leven erom hoe je omgaat met die dalen', zei hij toen. Daar hield ik me in die tijd aan vast, als hij het kamp kon overleven, dan kon ik dit zeker."

Nog een ontdekking: dat kunst haar zoveel steun en hoop kon geven. Om die reden beschrijft ze in haar boek kunstwerken waar ze kracht uit putte. Haar boek eindigt ook hoopvol, ze heeft zelfs weer een date. "Oude en nieuwe liefde kan dus naast elkaar bestaan."

De ondertitel van haar boek luidt ook met een reden 'Over de dood die het leven dichterbij brengt', legt ze uit. "Sinds Bas zijn dood leef ik bewuster. Ik maak me minder druk om onbenulligheden en wil me niet meer laten meesleuren in alles van wat van buiten op me af komt."

Van Lierop wil geen tijd meer 'vermorsen' zo omschrijft ze het. "Tijd voelt niet meer lineair. 'We hebben alle tijd van de wereld', zei Bas altijd. Dat hadden we dus niet, althans niet samen. Natuurlijk wilde ik dat hij er nog was. Maar ik ben hem dankbaar dat hij mij op een bepaalde manier meer tijd in het leven heeft gegeven."

Een zee van glas: Over de dood die het leven dichterbij brengt', Geerteke van Lierop, uitgeverij Ten Have, 112 blz., 15 euro.

Lees ook:

Arnon Grunberg: 'Met zelfmedelijden schiet je niets op'

ls je kind zelfmoord pleegt, hoe leef je dan verder? Is er iets wat troost kan bieden? In zijn nieuwe roman 'Goede mannen' onderzoekt Arnon Grunberg dit vraagstuk. Een gesprek over rouw, ook die om zijn eigen moeder. 'Ik heb het rouwen tussendoor gedaan.' Een interview.