Hoe een discussie over het Vrijheidsbeeld in onfris vaarwater belandde

Na Reince Priebus, de oud-voorzitter van de Republikeinse partij, vliegen nu ook andere medewerkers eruit die afkomstig zijn uit de conventionele Republikeinse hoek. Het was dan ook tekenend dat woensdag een deel van de persbriefing werd verzorgd door Stephen Miller, een van de drijvende krachten achter de 'America First' opstelling van president Donald Trump. En wat was het een gedenkwaardig optreden.

Miller was gekomen om uit te leggen waarom Trump zijn hartelijke steun geeft aan een wetsontwerp, ingediend door de Republikeinse senatoren Tom Cotton en David Perdue, dat het immigratiebeleid op een heel andere leest moet schoeien. Voortaan moeten de VS, net als bijvoorbeeld Canada en Australië, kijken naar leeftijd en opleiding van potentiële nieuwe Amerikanen en alleen diegenen binnenlaten die het land nodig heeft. Ze moeten al bij aankomst Engels kennen. En het moeten er ook niet zoveel zijn als er nu binnenkomen.

Gedicht

Is dat niet in strijd met de Amerikaanse traditie om armen en verdrukten een veilige haven te bieden, zoals het beroemde gedicht op de sokkel van het Vrijheidsbeeld zegt, vroeg CNN-verslaggever Jim Acosta. Dat liep uit op een verhitte discussie.

Qua stijl lieten beide mannen daar steken vallen. Acosta was lang van stof en zijn bijdrage leek meer een speech van een lid van de oppositie dan een vraag, zoals Miller opmerkte. Die was op zijn beurt nogal uit de hoogte. Hij vond Acosta's vragen ‘ahistorisch',de journalist zelf een nitwit en ook nog eens 'kosmopolitisch'.

Acosta heeft naam gemaakt met een agressieve benadering van Trump en zijn mensen. Hij was bijvoorbeeld voor Amerikaanse begrippen behoorlijk brutaal tegen de president toen die op een persconferentie CNN uitmaakte voor 'nepnieuws' en Acosta een weerwoord eiste. Tijdens de persconferentie van Miller bracht hij zijn eigen familiegeschiedenis ter sprake: zijn ouders waren uit Cuba gevlucht en kenden geen Engels toen ze arriveerden. Ging Amerika dan alleen nog maar Britten en Australiërs binnenlaten? Dat was volgens Miller het onwetende en kosmopolitische – alsof er niet nog veel meer mensen Engels spraken, van huis uit of als tweede taal.

Maar het geschil ging vooral over die inspirerende woorden op de sokkel van het Vrijheidsbeeld. Een aantal jaren geleden vertaalde Trouw-columnist Bert Keizer ze zo: "Haar onbeweeglijke lippen roepen naar het Oude Europa: 'Houd uw mooie lege praat, geef mij uw vermoeide, armetierige, samengedreven massa's die vrij willen ademen, zend het ellendige afval van uw overdrukke kust, de thuislozen, door storm verdrevenen, naar mij.'" Kwam aan die verwelkomende Amerikaanse houding tegenover immigranten nu een einde, vroeg Acosta zich af.

'Ahistorisch'

Dat was het 'ahistorische' volgens Miller. Want dat gedicht was pas in 1903, een kleine twintig jaar na de onthulling van het Vrijheidsbeeld, binnen in de sokkel aangebracht. Het was geschreven door Emma Lazarus voor de fondsenwerving voor die sokkel – de Amerikanen moesten zelf betalen voor de plaatsing van het beeld dat ze van het Franse volk hadden gekregen. En dat beeld, benadrukte Miller, symboliseerde de vrijheid die de hele wereld verlicht, en helemaal niet de verlokkende lamp van de Amerikaanse vrijheid voor wie maar wilde komen.

Daar had hij gelijk in, concludeerden factcheckers van links tot rechts . Maar het zijn feiten van lang geleden en de interpretatie van het Vrijheidsbeeld is sindsdien opgeschoven naar wat het gedicht suggereert: een land dat open staat voor wie maar wil komen om onbelemmerd iets van zichzelf te maken. Niet dat Amerika nou helemaal dat land is, maar veel Amerikanen hebben wel die indruk. Sommigen voelen daar trots bij, anderen weerzin.

Aan die weerzin ontleende Donald Trump vorig jaar een flink deel van zijn aantrekkingskracht. Hij kreeg de stemmen van degenen die vrezen dat straks het Amerika dat ze kennen en liefhebben niet meer bestaat en dat zij er in het Amerika dat er voor in de plaats komt op achterstand zullen staan. Als er ergens voor werd gejuicht, was het wel voor die muur bij Mexico. Die is bedoeld tegen illegale immigratie, maar in feite is wat Trump en de beide senatoren voorstellen een onzichtbare muur die legale immigratie flink zal dempen en van karakter zal doen veranderen.

Schijngevecht

Het debat over het gedicht was dus een schijngevecht, dat in werkelijkheid ging over het beeld dat Amerika van zichzelf heeft. En het ging, merkte de Washington Post op ook nog over iets anders: de dichteres van 'Give me your tired, your poor, your huddled masses', Emma Lazarus, was joods, en had bij het schrijven haar vervolgde volksgenoten in Rusland in gedachten. In zijn gretigheid om Acosta de geschiedenisles te lezen over de scheiding die je moet aanbrengen tussen haar werk en de oorspronkelijke bedoeling van het beeld, kroop Miller aan tegen het standpunt van een behoorlijk aantal onfrisse figuren die daar meer in zagen dan betrokkenheid en inspiratie. Zoals Ku Klux Klan-leider David Duke, die in een van zijn boeken schreef dat 'de drijvende kracht achter het openen van de grenzen van Amerika evident was: het georganiseerde jodendom, gepersonifieerd door de dichteres Emma Lazarus'.

Dat boek (wie het echt wil hebben kan het bij Amazon vinden) is uit 2003. Maar de dag na de persconferentie van Miller kon je op de fascistische website Stormfront nog net zulke gedachten vinden. Vergezeld van de in die kringen wijd verspreide insinuatie dat al die linkse journalisten ook joden zijn, aangegeven door haakjes: 'Die verdomde (((journalisten))) zijn niet te verdragen. Ik zeg: gratis helikopterritjes voor ze."

Dat wil nog niet zeggen dat Miller zich op die persconferentie expliciet ontpopte als antisemiet – hij is bovendien zelf van joodse afkomst, dat maakte bij Stormfront de waardering voor zijn houding des te groter. Voor Donald Trump geldt hetzelfde: hij heeft een joodse schoonzoon en een tot het joodse geloof bekeerde dochter; maar tijdens de campagne deed hij uitspraken, bijvoorbeeld over samenzweringen tussen Hillary Clinton en 'internationale bankiers’, die iemand als Jonathan Greenblatt, directeur van de Anti Defamation League, die antisemitisme bestrijdt, wel tamelijk onrustig maakten.

Je kunt het door Trump gewenste nieuwe immigratiebeleid ook best verdedigen zonder antisemieten blij te maken, zou je zeggen. Maar dat had Miller woensdag niet in zich en Trump lijkt dat geen probleem te vinden. Diverse media meldden zondag dat Miller een van de kanshebbers is voor de vacante post van directeur communicatie van het Witte Huis.