Hoe de wildgroei aan zomerscholen kansenongelijkheid juist kan vergroten

Ook nu de zomervakantie is begonnen, hoeven scholieren niet stil te zitten. Basis- en middelbare scholen hebben in totaal 486 zomerprogramma’s opgetuigd, blijkt uit cijfers van DUS-i, de Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen. Ze konden daarvoor een speciale subsidie aanvragen bij het ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap (OCW) om achterstanden in te halen die leerlingen hebben opgelopen door de coronacrisis.

Zomerscholen vormen een substantieel onderdeel van de bijspijkerprogramma’s. Op basisscholen draaien er in totaal 411 zomerprogramma’s, in het voortgezet onderwijs 75. De programma’s zijn bedoeld voor leerlingen met achterstanden en variëren van enkele dagen tot weken. Vaak is het een combinatie van traditioneel bijspijkeren en activiteiten zoals een bezoek aan sportclubs, bibliotheken of musea. Veel scholen besteden de invulling (deels) uit aan externe partijen, zodat hun eigen docenten met vakantie kunnen.

‘Geen bestrijding van achterstanden’

De intenties zijn goed, maar deskundigen maken zich zorgen over de kwaliteit van de uitvoering en de haast waarmee programma’s uit de grond zijn gestampt. “Op papier is het een goed idee. Maar veel programma’s zijn volstrekt niet met wetenschappelijke kennis onderbouwd en leveren dus geen bijdrage aan de bestrijding van achterstanden”, zegt Arjen Scholten. Hij is projectleider bij Vinci, een organisatie die zich inzet om achterstandsleerlingen vooruit te helpen.

Als expert op het gebied van leerachterstanden adviseert Vinci het ministerie van OCW bij de aanpak om onderwijsachterstanden weg te werken. Bij het verstrekken van de subsidies is het ministerie niet kritisch genoeg, vindt Scholten. Basis- en middelbare scholen hebben tot dusver 1481 subsidieaanvragen ingediend voor inhaal- en ondersteuningsprogramma’s. Dat zijn niet alleen de zomerscholen, maar bijvoorbeeld ook huiswerkklassen of weekendprogramma’s. Alle aanvragen zijn gehonoreerd, blijkt uit gegevens van DUS-i. In totaal krijgen de scholen ruim 69 miljoen euro. “Over die aanpak heb ik wel zorgen”, zegt Scholten. “Er zouden meer inhoudelijke voorwaarden aan de subsidies verbonden moeten zijn. Veel van die subsidies zijn weggegooid geld.”

‘Schoolse omlijsting is beter dan losse zomerprogramma's’

Ook onderwijssocioloog Iliass El Hadioui, verbonden aan de Erasmus Universiteit en de Vrije Universiteit, volgt de ontwikkelingen kritisch. “Kansengelijkheid gaat niet alleen over nobele intenties, maar ook over effectief handelen. We zien instellingen soms dingen doen die geen wetenschappelijke basis hebben. Deze periode biedt een ultieme mogelijkheid om kinderen succeservaringen te geven. Het is ontzettend belangrijk om hun geloof in eigen kunnen te prikkelen. Waar je juist voor moet waken, zijn activiteiten die een slachtofferhouding oproepen. Leerlingen moeten niet het gevoel krijgen dat ze deze zomer een programma moeten doen omdat ze het anders niet redden of iets verkeerds hebben gedaan. Dat risico ligt op de loer.”

Volgens El Hadioui moeten scholen hun programma’s meer baseren op wetenschappelijk beproefde interventies en duidelijke doelen stellen. Ze kunnen de aanpak van leerachterstanden beter in een ‘schoolse omlijsting’ plaatsen in plaats van allerlei losse zomerprogramma’s uit de grond stampen. “Hoe goed bedoeld ook: een groot aanbod van wisselende kwaliteit kan de kansenongelijkheid juist vergroten in plaats van verkleinen, omdat lang niet alle programma‘s even effectief zijn.”

Een woordvoerder van onderwijsminister Arie Slob laat desgevraagd weten dat het aan scholen is welk programma ze aanbieden. Concrete doelen of een wetenschappelijk beproefd concept zijn niet vereist. “Er is veel informatie gedeeld met scholen over wat wel en niet werkt bij aanpak van achterstanden, maar dat zijn geen vereisten.”

Wel laat OCW de komende tijd wetenschappelijk onderzoek doen naar de activiteiten. “Het onderzoek brengt in de komende anderhalf jaar de doeltreffendheid van de maatregelen in kaart, zodat scholen en instellingen van elkaar kunnen leren.”

Lees ook:

Op de zomerschool kunnen leerlingen hun lockdownachterstand wegwerken. Maar hoe zinvol is dat?

Tijdens de Rotterdamse Zomercampus 010 kunnen kinderen hun kennis bijspijkeren. Het is een van de honderden programma’s die scholen deze vakantie hebben opgetuigd. Maar aan zomerscholen kleven ook risico’s, stellen deskundigen.

Coalitie-Y komt op voor jongeren in de coronacrisis: ‘Omdat we geen risicogroep zijn worden we vergeten’

Jongeren hebben het zwaar in coronatijd: hun inkomen staat onder druk en zij missen het contact met leeftijdsgenoten. Coalitie-Y wil ze een stem geven.