Hoe abstracter het kunstwerk, hoe sneller de kijker afhaakt

Hoe kan het dat mensen vanaf een loopband in de sportschool al gauw twintig minuten naar een stompzinnig Tell Sell-filmpje kijken, terwijl ze in een museum na gemiddeld negen seconden een doek alweer voor gezien houden? Dat was een vraag die Johan Idema zich stelde naar aanleiding van een gesprek met een gids, een 'gallery guide', in het Guggenheim in New York. Terwijl Idema naar een kunstwerk aan het kijken was, kwam een man naast hem staan die hem informatie bij het werk gaf, inclusief diens persoonlijke beleving. Pas later hoorde Idema dat hij in dienst van het museum was.

Door het gesprek met de gids kwam Idema op het idee voor de expositie 'Museum Minutes', die nu in de Kunsthal te zien is. Er hangen zestien werken van het Gemeentemuseum Den Haag, geselecteerd op het thema 'tijd en beweging'. De helft van de werken is al lopend op een loopband te bekijken, de andere helft onderuitgezakt vanuit een ligstoel. Bij elk kunstwerk is een verhaal te horen, van een ouderwetse kunsthistorische beschouwing, tot een vragenvuur of een rapnummer.

De blinde cabaretier Vincent Bijlo verplaatst zich in de wachtende houten man van Axel en Helena van der Kraan en twee kinderen geven hun visie op een doek van Tjebbe Beekman. Als je als kijker genoeg hebt van een kunstwerk kun je zien hoelang je gekeken hebt en wat de gemiddelde kijktijd bij het werk is.

Idema: "Als je langer naar een werk kijkt terwijl je er een passende tekst bij hoort, zie je er veel meer in. Dit is een laagdrempelige manier om dat te bereiken. Een persoonlijk verhaal bij een schilderij spreekt meer aan dan een bordje met de naam van de kunstenaar en 'Untitled', of wat beperkte kunsthistorische informatie."

De directeur van de Kunsthal, Emily Ansenk is blij dat ze het aandurfde de expositie in te richten in samenspraak met vier 'creatieven van buiten'; ondernemers uit de design- en communicatiesector. Zij kunnen volgens Ansenk op vernieuwende wijze 'kunst verkopen' aan het publiek. Ansenk: "De Kunsthal heeft geen eigen collectie, dus onze specialiteit is het inrichten van exposities. We vinden ook dat we dat goed kunnen. Ons specialisme loslaten was erg spannend, maar ook leuk."

Maar werkt het ook? Kijken bezoekers langer dan de gebruikelijke negen seconden? En als ze al langer kijken, zien ze een kunstwerk dan ook anders door het verhaal dat ze erbij horen? De eerste vraag kan alleen maar bevestigend beantwoord worden. De gemiddelde kijktijden lopen in de minuten. Wel lijkt te gelden: hoe abstracter, hoe eerder de kijker afhaakt. Naar de compositie van Niki de Saint Phalle wordt veel minder lang gekeken dan naar de werken van Charley Toorop of Paul Kooiker.

Daarnaast valt op dat bezoekers de werken vanuit de ligstoel toch net wat meer tijd gunnen dan die waar ze voor moeten bewegen. Zijn de werken waar loopbanden voor staan dan minder interessant? Dat is het waarschijnlijk niet zozeer. Maar als een yoga-instructrice zich over je ontfermt terwijl je voor een schilderij van Georg Baselitz ligt, ben je toch net wat minder geneigd door te lopen, dan wanneer je een sportschooloefening aan het doen bent.

Het idee van de loopband moet volgens Johan Idema met een korreltje zout genomen worden. Niettemin wil hij een debat aanzwengelen over hoe het publiek langer geboeid kan worden. "Deze expositie is niet vrijblijvend, de tijd is rijp voor een discussie over hoe we kunst brengen. Het witte kubusmodel van een tempelachtige zaal met kunstwerken en een bordje ernaast is heel mooi, maar wat variatie kan inspirerend zijn. We doen ook een publieksonderzoek en bespreken de resultaten tijdens een symposium met mu- seumdirecteuren en beleidsmakers in januari."

Ansenk ziet dergelijke experimenten in de toekomst alvast wel zitten: "Het inrichten van een tentoonstelling moet geen kunstje worden. Je moet over de inhoud nadenken en het publiek proberen te verleiden".

'Museum Minutes' is t/m 6 januari te zien in de Kunsthal in Rotterdam.

undefined