Hij werd geboren in de hel van concentratiekamp 14 , Noord-Korea

'Altijd is het de Noord-Koreanen gelukt de mensenrechten buiten onderhandelingen te houden. Als het ter tafel komt, lopen ze gewoon kwaad weg. Dat moet veranderen."

De hel van het ware Noord-Koreaanse leven
Aan het woord is de Amerikaanse journalist Blaine Harden. Hij tekende het levensverhaal op van Shin Dong-hyuk, een Noord-Koreaan die werd geboren in een concentratiekamp en daar op zijn 23ste als eerste en enige uit wist te ontsnappen. De Nederlandse vertaling is net uit, onder de titel 'Vlucht uit Kamp 14'.

Het regime weet het land zo afgesloten te houden dat de wereld alleen die theatrale beelden te zien krijgt waarbij honderden synchroon bewegen: al gymnastiekend, marcherend, zingend of dansend. We lachen er wat om; de hel van het ware Noord-Koreaanse leven dringt niet door.

"De enige reden dat Shin die pijnlijke gesprekken over zijn leven met mij heeft volgehouden is omdat hij wil dat de kampgevangenen in Noord-Korea worden geholpen."

In die hel van het kamp draait alles om het volgende maaltje maïs en kool en het vermijden van slaag. Staat op bijna elke overtreding (stelen, proberen te ontsnappen) de doodstraf; is verklikken nodig om te overleven. Spreken bewaarders en kapo's gevangenen aan met 'hoer' of 'hoerenzoon', en zijn jonge vrouwen seksslaaf. Zitten kinderen vast omdat hun ouders een 'zonde' begingen. Wordt niemand oud.

Executie moeder en martelingen
Over de hele wereld lijden overlevenden van concentratiekampen aan een zogeheten 'besmette identiteit'. "Ik ontwikkel me erg langzaam vanuit het dierlijke", zegt Shin zelf. Op zwakke momenten geeft hij toe dat hij walgt van zichzelf en zich schaamt voor zijn gedrag. Dat hij niet begrijpt waarom juist hij Kamp 14 heeft overleefd.

De twee zijn zojuist op Schiphol geland om hun boek in Nederland te promoten. De door ondervoeding klein gebleven Shin (30) is keurig gekleed, met een geperste vouw in zijn broek. Een aarzelend lachje is slechts bij de kennismaking te zien.

Zijn nachtmerries blijven terugkeren, bijvoorbeeld over de executie van zijn moeder, martelingen, mensen die hem bijten, de dwangarbeid, zijn vlucht uit het kamp.

Buitenwereld
Toen Shin volwassen was, kwam er in de textielfabriek een nieuwe gevangene bij, een hooggeplaatst persoon uit Pyongyang. Deze Park vertelde hem over leven en eten buiten Kamp 14. Dat leven interesseerde hem amper, maar verhalen over voedsel, daar kon hij geen genoeg van krijgen. Vrijheid was voor Shin geroosterd vlees.

Toch, toen hij eenmaal wist dát er een buitenwereld was, werd het kampleven ondraaglijk. Het plan om te ontsnappen kwam op. De dag dat Shin en zijn maat Park hun kans kregen werd deze laatste geëlektrocuteerd in het hek rond het kamp. Shin klom zonder scrupules over diens smeulende lichaam tussen het prikkeldraad door naar buiten.

Daar wachtte hem de grootste schok van zijn leven. Mensen konden bewegen, zonder dat een bewaker hen instructies gaf. Ze hadden verschillende kleuren kleren aan, niet alleen maar grauwe vodden. Ze ruilden briefjes papier voor eten. Voor kampkind Shin was de gevangenis Noord-Korea al ultieme vrijheid.

Een eerdere Koreaanse autobiografie van Shin deed weinig stof opwaaien in Zuid-Korea. "Helaas", zegt hij. De desinteresse van zijn nieuwe landgenoten verdriet hem. "Maar", vult Harden hoopvol aan, "het leesgedrag in Zuid-Korea wordt mede bepaald door het buitenland. Toen president Bush zei dat hij 'De aquariums van Pyongyang' (over een kind in de goelag) zo goed vond, werd dat in Seoul alsnog een bestseller."

De versie van Harden begint nu goed te lopen in de VS (bijna 50.000 verkocht) en is in vijftien talen vertaald, waaronder Russisch, Chinees en Koreaans. "Als gevolg daarvan heeft The New York Times de Verenigde Naties opgeroepen onderzoek in te stellen." Probleem is dat Noord-Korea nog nooit een VN-inspectie voor mensenrechten heeft toegestaan.

Geen wraak
Hoe kan de buitenwereld dan wel het lot verbeteren van de naar schatting 150.000 tot 200.000 Noord-Koreanen die in concentratiekampen leven? Precisiebombardementen op leger- en overheidskantoren in Pyongyang? De leider uitroken, zoals met dictator Kadafi gebeurde? "Nee", zegt Shin stellig. "Ik ben tegen oorlog. Mensen doden is vreselijk, dat heb ik genoeg meegemaakt.

Mijn leven was erg zwaar, maar wraak zoek ik niet." Het boek roept om actie, maar wat kunnen lezers doen? "Mensen die de vrijheid kennen kunnen misschien samen het antwoord vinden. Ik niet. Noord-Koreanen hebben niet eens een concept van vrijheid. Ik hoop dat regeringen, instanties, individuen meer druk uitoefenen."

Worsteling met 'gewone leven'
Shin zal het later herhalen: hoe het allemaal moet, hij weet het niet. Hij is nu zeven jaar vrij, heeft gereisd in de VS en Europa, maar voelt zich eigenlijk een kind van zeven. "Ik begin pas met leven." Hij worstelt met zaken die voor ons gewoon zijn. Zoals relaties aanknopen of leren. Shin maakte zijn cursus autoreparatie niet af.

Hij werd 2,5 maand opgenomen in een psychiatrische inrichting omdat hij zijn behaaglijke nieuwe leventje niet kon verzoenen met Kamp 14. Hij zakte voor zijn theorie-rijexamen vanwege zijn beperkte woordenschat. Toen zijn inburgeringstoelage ophield raakte hij bijna dakloos. Deeltijdbaantjes raakte hij snel weer kwijt. Hij was verschrikkelijk eenzaam. Hij ging een tijd naar de kerk, maar kon het idee van een liefhebbende God niet begrijpen.

Shin verkaste naar de VS, kreeg een vriendin, maar de relatie strandde. Hij volgde een cursus Engels, maar gaf op. Hij werkte in de VS bij Link, een organisatie voor vrijheid in Noord-Korea, maar liep daar boos weg. Hij weigerde gratis behandeling door Koreaanstalige psychotherapeuten. "Niemand kan mijn leven begrijpen." Hij kon een green card krijgen, maar wilde niet. En keerde weer terug naar Seoul. Wat hij over vijf jaar doet? Geen idee.

Geen vertrouwen in mensen
Er zijn 23.000 'overlopers' in Zuid-Korea, van wie zestig vrijgelaten kampgevangenen en enkele oud-bewaarders. Allemaal lijden ze aan wat psychologen klinische paranoia noemen, een gezonde aanpassing aan het leven vol geheime diensten en spionnen in Noord-Korea, maar fnuikend voor integratie in de vrije wereld. De overstap is voor velen te moeilijk.

Ze hebben leer- en spijsverteringsproblemen door ondervoeding, infecties, tbc, hepatitis B en rotte gebitten. Ze krijgen depressies, vertrouwen dokter noch werkgever, zien geen verschil tussen opbouwende kritiek en verraad, worden vaker ontslagen of houden het zelf voor gezien, en doen er jaren over het concept werkgever-werknemer te begrijpen. Ook Shin vertrouwt niemand. "Ik vermijd mensen. Het is te moeilijk om me open te stellen."

Ondanks het advies zich aan te sluiten bij een organisatie voor mensenrechten, richtte Shin zijn eigen eenmansclub op: InsideNK.com. Wekelijks interviewt hij een van de overlopers en publiceert dat op internet, om zo het leven in Noord-Korea te laten zien. Helaas voor anderstaligen ontoegankelijk.

Voortbestaan kampen
Mentaal is het concentratiekamp nooit ver weg. "Steeds moet ik mijn verhaal herhalen." Eigenlijk wil hij alles vergeten. "Maar ik heb geen keus, ik moet erover vertellen. Voor de anderen." Dat de kampen nog bestaan is voor Shin ondraaglijk.

Van overgelopen kampbewakers weet auteur Harden dat Pyongyang in geval van 'destabilisatie' heeft verordonneerd dat alle kampbewoners moeten worden gedood. "Zuid-Korea heeft speciale troepen getraind om dat te voorkomen."

Zo'n soort redding is, helaas voor de gevangenen, nog niet nabij. Het laatste nieuws is dat Pyongyang weer een atoombom ondergronds wil testen. "Idioot", zegt Shin. "Miljoenen lijden honger, maar geld voor een dure bom is er wel."

Kamp 14

Noord-Korea heeft meerdere concentratiekampen die al zo'n vijftig jaar bestaan. Kamp 14 heeft rond de 50.000 bewoners en is voor hen een eindstation. De meeste gevangenen sterven voor ze vijftig worden aan ondervoeding en dagen van twaalf tot veertien uur dwangarbeid. Werken op de varkensboerderij was 'vakantie' voor Shin Dong-hyuk, wie naar de mijnen moest kreeg een doodvonnis.

Sommige gevangenen mochten als beloning 'trouwen', dat wil zeggen vijf nachten per jaar samen zijn en zich voortplanten. Shin is kind van zo'n stel. Zijn vader zag hij amper, met moeder woonde hij een paar jaar op een kamer. Ze sloeg hem, en de twee vochten altijd om voedsel. De magere Shin was 'schuldig door associatie'. Kampkinderen als hij leerden op 'school' niet eens over de Geliefde Leider Kim Jong-il. Die investering was niet nodig, omdat ze het kamp nooit zouden verlaten.

Toen Shin opving dat zijn moeder wilde ontsnappen, verried hij haar. De dertienjarige werd desondanks maanden gemarteld, en moest toekijken bij haar executie. Op ontsnappen stond de doodstraf, op zoiets niet verlinken ook. Dus ze had het verdiend, vond Shin.

undefined