Hij vindt zijn vrouw in bed met een vrouw

In de vroege zomer van 1865 vond in Londen een rechtszaak plaats die de gemoederen tot in Nieuw-Zeeland en Canada bezighield: de 56-jarige admiraal Harry Codrington beschuldigde zijn twintig jaar jongere vrouw Helen van overspel. Hij eiste echtscheiding.

De bewijzen waren smoezelig en spraakmakend - net als in de Monica Lewinsky-affaire was er sprake van een verdachte vlek op een jurk. Prikkelend was vooral de getuigenis van Emily Faithful - 'Fido' voor vrienden - een feministe en vroegere huisvriendin van de Codringtons. Zij had als getuige à decharge verklaard dat de admiraal haar wilde verkrachten terwijl ze samen met Helen in één bed sliep. Die bewering trok ze in toen Harry's advocaten insinueerden dat zij lesbisch was. Helens overspel werd bewezen geacht en Harry's eis werd ingewilligd. Helen verloor niet alleen haar man, haar vriendin en haar geld, maar ook het recht ooit nog haar twee dochters te zien. Ze stierf in 1896, eenzaam en berooid.

Een schitterend gegeven voor de Ierse Emma Donoghue, in wier roman 'Kamer' (2011) ook een vrouw figureert die jarenlang door een man gevangen wordt gehouden en misbruikt. Je zou verwachten dat ze dit proces zou aangrijpen om op dat thema door te borduren: vrouw verliest dankzij vrouwonvriendelijke wetten en mannelijke vooroordelen haar vrijheid en uiteindelijk haar leven. Maar dat zou te gemakkelijk zijn, verklaarde de schrijfster in een interview. Wat haar fascineerde, was niet zozeer het thema emancipatie als wel de complexe verhouding tussen de drie hoofdpersonen: de oudere admiraal, zijn jonge, sensuele vrouw en de principiële feministe. Wat bond deze mensen, en waarom ging het tussen hen zo vreselijk mis?

'De verzegelde brief' begint met een ontmoeting tussen Helen en Fido in Londen, nadat ze vanwege een ruzie zes jaar geen contact met elkaar hebben gehad. Het is heet en druk, en als Fido op weg naar haar werk een hand op haar arm voelt, denkt dat ze dat ze beroofd wordt. "Er waait iets ranzigs voorbij op de lucht uit de richting van de Smithfield-markthal; de lucht glinstert van steengruis. Fido wordt meegesleurd door Farringdon Street in het kielzog van bolhoeden, hoge hoeden en manden op kruiershoofden. Er daalt een hand op haar arm, een kleine, ongehandschoende hand, en de bruine zijde van haar mouw wordt vastgepakt door ronde roze vingertoppen. Ze wankelt, klemt haar handtas tegen haar ribben, maar op het moment dat ze zich losrukt herkent ze onwillekeurig die hand."

De ranzigheid, de chaos en Fido's argwaan zijn de opmaat voor een verhaal over een verhitte strijd om erkenning en liefde, die de drie hoofdpersonen in elkaars greep houdt - drie mensen die zich tot elkaar aangetrokken voelen, maar niet bij elkaar passen.

Met veel gevoel voor nuance en historische details laat Donoghue hen afwisselend over elkaar en zichzelf vertellen. Dat levert mooie, veelzijdige portretten op en maakt duidelijk waarom het tussen deze mensen niet boteren kan, ondanks telkens hernieuwde toenadering. Neem Fido. Zij ziet zichzelf als een trouwe vriendin, maar voelt zich door Helen verraden. Helen beschouwt haar als een aanhankelijke kameraad, maar ook als een naïef provinciaaltje dat geen oog heeft voor haar behoefte aan liefde en bewondering. En Henri heeft weliswaar ontzag voor Fido's scherpe verstand, maar is ervan overtuigd dat zij Helen met haar feministische ideeën tegen hem opzet. Zo dwarrelen de personages om elkaar heen, terwijl ze elkaar aantrekken en verstoten, liefhebben en haten. "Liefde die ontlook, problematisch werd en verloren ging, werd teruggevonden en weer verwoest", zoals Fido het uitdrukt.

Dat Helens leven kapotgemaakt wordt, lijkt vooral te wijten aan de negentiende-eeuwse wet die scheiding alleen toestond als een van de echtelieden als schuldige werd aangewezen. In het nawoord van haar knappe psychologische roman benadrukt Donoghue dat schuld nog steeds een rol speelt in het Britse echtscheidingswet, simpelweg omdat "mensen het niet leuk vinden als ze niemand de schuld kunnen geven".

Emma Donoghue: De verzegelde brief (The Sealed Letter) Vertaald door Inge Kok en Theo Scholten. Atlas Contact, Amsterdam; 391 blz. € 15,95

undefined