Analyse
Het Timmermanswonder maakt van PvdA onverwacht de grote winnaar
De PvdA heeft een onverwachte en forse comeback gemaakt bij de Europese verkiezingen. Onder aanvoering van lijsttrekker en Europees spitskandidaat Frans Timmermans haalde de partij volgens de exitpolls ruim 18 procent van de stemmen. Dat is goed voor vijf zetels.
Het is een verdubbeling vergeleken met de 9 procent in 2014. In 2009 scoorde de partij met 12 procent ook niet bijster hoog.
Timmermans troeft met zijn overwinning ook Mark Rutte en Thierry Baudet af. Zij probeerden van de verkiezingen een tweestrijd te maken, culminerend in een onderling televisiedebat woensdagavond.
Met deze uitslag stoot de PvdA het CDA van de troon als traditioneel grootste Nederlandse afvaardiging in Brussel. De christen-democraten kregen de afgelopen jaren geregeld flinke klappen bij nationale verkiezingen, maar presteerden voor het Europees Parlement dan nog steeds relatief behoorlijk. Nu halen zij 12 procent van de stemmen, een verlies ten opzichte van de 15 procent vijf jaar geleden. Door een inmiddels niet meer toegestane lijstcombinatie met CU-SGP haalde de partij bij de verdeling van de restzetels destijds nog een extra zetel binnen, waardoor zij groter werd dan het in stemmen vrijwel gelijk geëindigde D66.
Eurosceptische hoek gekrompen
De eurosceptische hoek is gekrompen. FvD heeft als nieuwkomer weliswaar 11 procent van de stemmen gehaald, maar daar staan grote verliezen van andere partijen tegenover. De PVV zakt van 13 naar 4 procent en de SP daalt van 10 naar 4 procent. De socialisten zien weinig heil in de EU in haar huidige vorm. De SP wil de Europese Commissie afschaffen, zodat lidstaten weer onderling afspraken maken. Ook het vrije verkeer van personen moet op de schop, om Oost-Europese arbeidsmigranten te weren. De Nederlandse eurosceptische afvaardiging daalt van 23 naar 19 procent.
De VVD doet het opvallend goed. De partij haalt 15 procent van de stemmen, terwijl ze de vorige Europese verkiezingen telkens rond 12 procent schommelde. Dat laat zien dat een aanzienlijk deel van de kiezer nog lang niet genoeg heeft van Mark Rutte. In het debat met Baudet benadrukte de premier wat Nederland heeft aan Europese samenwerking, zoals banen in de exportsector en de mogelijkheid samen met andere landen migratiestromen te beteugelen. Een dag later werd zijn partij met dit pro-Europese geluid de grootste op rechts.
D66 krijgt enorme dreun
D66 zakte terug van 15 procent naar 6. Dat is een enorme dreun; tien jaar geleden haalde de partij nog 11 procent. In het verleden slaagde D66 erin zich te positioneren als de keuze voor de pro-Europese kiezer, die wilde voorkomen dat Geert Wilders de grootste werd.
Daar is weinig van over. De pro-Europese kiezer rechts van het midden had in Rutte een alternatief. De VVD-voorman is de afgelopen jaren positiever geworden over de EU, en profileerde zich als ervaren staatsman tussen de Europese regeringsleiders. Dinsdagavond zei hij dat toen de EU in een migratiecrisis verkeerde, hij politiek lef toonde door met Erdogan de Turkije-deal te sluiten.
Pro-Europese kiezers ter linkerzijde konden uitwijken naar de PvdA. Met Eurocommissaris Frans Timmermans hadden de sociaal-democraten een aansprekende en bekende kandidaat. De Europese lijsttrekker van D66 Sophie in ’t Veld trok vooral negatieve aandacht met kritiek op haar declaratiegedrag. In de linkse pro-Europese hoek steeg ook GroenLinks van 7 naar 11 procent. Lijsttrekker Bas Eickhout was de afgelopen jaren actief in Brussel bij onderhandelingen over klimaatafspraken.
De opkomst toonde een lichte stijging van 37 procent in 2014 naar 41 procent dit keer. Daarmee blijft het, traditiegetrouw, de stembusgang met de laagste opkomst van alle verkiezingen in Nederland.
Lees ook:
Baudet over tegenvallen resultaat: ‘Ons verhaal zal aan kracht winnen’
Uit het niets de grootste worden. Forum voor Democratie deed het één keer, maar een reprise zat er niet in. In het Europees parlement krijgt de partij 3 zetels met ruim 11 procent, een ‘derde plek’ net als GroenLinks.
PvdA viert het Timmermanswonder
Donderdag heeft zich, in de woorden van PvdA-partijleider Lodewijk Asscher, “het Timmermanswonder” voltrokken.
Het is geen wonder dat de kiezer in de war raakt, maar houd het hoofd koel
Toegegeven: het Europees Parlement is een raar ding. Maar het maakt praktische keuzen met grote gevolgen, schrijft Brussel-correspondent Christoph Schmidt. De kiezer moet daarom het hoofd koel houden.
