'Het Spaans Constitutioneel Hof vertrapt een van de fundamenten van een parlementaire democratie'

Evenmin gaat het Frans Timmermans, andere eurocraten dan wel EU-leiders iets aan. Er is maar één groep mensen die er een beslissing over zou moeten kunnen nemen: de inwoners van Catalonië. Zij moeten die kans krijgen maar dan wel in een goed georganiseerd referendum volgens heldere procedures, zoals ik in mijn laatste column schreef.

De stemming die de Catalaanse regionale regering op 1 oktober liet houden voldoet daar niet aan. Mede overigens doordat de centrale Spaanse regering in Madrid deze stemming verstoorde, al was dat niet het enige dat eraan schortte. Die stemming kan dan ook geen basis zijn om de onafhankelijkheid van Catalonië uit te roepen.

Olie op het vuur

Daarin heeft Madrid gelijk. Maar in plaats een poging te doen de crisis te bezweren gooien de centrale instanties steeds meer olie op het vuur. Enkele dagen na het brute optreden van de nationale politie sprak koning Felipe de bevolking toe. Een boven de partijen staande koning kan een belangrijke rol vervullen, zoals zijn vader in 1981 heeft laten zien toen hij de prille Spaanse democratie redde door de militairen tijdens de coup-Tejero te verordonneren in de kazernes te blijven. Van de huidige koning kwamen geen verzoenende woorden. Hij sprak de Catalanen bestraffend en dreigend toe. Geen wonder als de Catalanen concluderen dat Felipe niet hún koning is. De kans ergens in deze crisis nog een bemiddelende rol te gaan spelen heeft Felipe deze week met zijn toespraak vergooid.

Dat de Partido Popular van de Spaanse premier Rajoy frontaal tegenover de Catalanen staat was geen nieuws. De zelfbenoemde liberalen van Ciudadanos schijnen zo mogelijk nog centralistischer te zijn ingesteld. De sociaal-democraten schaarden zich in het confrontatie-front van Spaanse politieke partijen. Van die partijen hebben Catalanen dus ook al niets te verwachten. Dit gegeven zal veel Catalanen alleen maar verder drijven in de armen van eigen, regionale partijen.

De Spaanse sociaal-democraten stapten naar het Constitutioneel Hof met het verzoek een verbod op te leggen aan het regionale parlement in Catalonië om aanstaande maandag bijeen te komen. Dit uit vrees dat dit regionale parlement in die bijeenkomst de onafhankelijkheid zal uitroepen. Bizar genoeg volgde het Constitutioneel Hof het verzoek. Rechters hebben nu dus bepaald dat een wettig gekozen volksvertegenwoordiging niet bijeen mag komen.

Voor zijn beurt gesproken

Indien het Constitutioneel Hof nadat het regionale parlement van Catalonië zich voor de onafhankelijkheid zou hebben uitgesproken, dát besluit nietig had verklaard was daar zeker wat voor te zeggen geweest. Nu sprak het Hof voor zijn beurt. En erger dan dat: het vertrapte een van de fundamenten van een serieuze parlementaire democratie. Dat is het beginsel dat een parlement zelf bepaalt wanneer het vergadert. Vroeger, in de tijd van het absolutisme, riep een koning het parlement bijeen wanneer het hem uitkwam, en niet als hij dat orgaan te lastig vond. Een moderne democratie zou niet mogen terugvallen op het afhankelijk maken van een volksvertegenwoordiging van een van de andere machten, noch de uitvoerende macht noch de rechterlijke macht.

Het Spaanse Constitutioneel Hof is met zijn uitspraak van donderdag ver over de schreef gegaan. De centrale instanties in Madrid hanteren middelen die gevaarlijk dicht in de buurt komen van die van een dictatuur.

Patrick van Schie is historicus en directeur van de TeldersStichting, de liberale denktank van Nederland gelieerd aan de VVD. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel. Lees hier meer van zijn bijdragen.

Lees in ons dossier meer nieuws, opinie en achtergronden over referendum in Catalonië.